 |
Συνέντευξη με το Σωτήρη Χατζάκη
- Πληροφοριακά Στοιχεία
- Κατηγορία: Συνεντεύξεις
- Δημοσιεύθηκε : Τετάρτη, 02 Ιανουαρίου 2019 20:43
Ο Σωτήρης Χατζάκης είναι ένας πραγματικός κολοσσός του θεάτρου. Έχει βάλει την υπογραφή του σε περισσότερες από πεντακόσιες (!!!) παραστάσεις στο Εθνικό θέατρο, το ΚΘΒΕ, το Μέγαρο Μουσικής αλλά και στα περισσότερα ΔΗΠΕΘΕ και ιδιωτικά θέατρα της χώρας. Έχει παρουσιάσει παραστάσεις στο εξωτερικό αλλά και στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής σε Εθνικό και ΚΘΒΕ. Έχει διασκευάσει για το θέατρο έργα όπως «Η Φόνισσα», «Η Νύχτα του Τράγου», «Το Τραγούδι Του Νεκρού Αδερφού» και πολλά ακόμα. Έχει διδάξει σε προγράμματα υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Παιδείας. Έχει το θέατρο στο αίμα του και φέτος σκηνοθετεί και παίζει στο Από Μηχανής Θέατρο στην παράσταση «Frozen», με την Έφη Μουρίκη και τη Δέσποινα Κούρτη. Είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε μαζί του μετά το τέλος της παράστασης και το χρωστάμε αυτό στην πολύτιμη βοήθεια της Βάσως Σωτηρίου, την οποία και ευχαριστούμε θερμά.
Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο;
Η Bryony Lavery είναι μια σημαντική θεατρική συγγραφέας. Είναι επηρεασμένη από το Αρχαίο Δράμα. Υπήρχε μια Αμερικάνα ψυχίατρος, η Dorothy Lewis, η οποία αγωνίστηκε και έβγαλε το πρώτο της βιβλίο περίπου την ίδια περίοδο που έβγαλε και η Lavery το ‘Frozen’. Για τη Dorothy, καθότι Αμερικάνα, ήταν πολύ δύσκολο να μιλήσει στη χώρα της γι’ αυτό, υπήρχε η θανατική ποινή, ενώ στην Αγγλία όχι. Αποφάσισε λοιπόν να αγωνιστεί για αυτό που λέμε ‘προλαμβάνω και όχι τιμωρώ’. Αγωνίστηκε για μια θεραπευτική, προληπτική κοινωνία και όχι μια ‘τιμωρητική’ κοινωνία. Ο αγώνας της ήταν πολύ σημαντικός, καθώς παιζόντουσαν ζωές. Ένα λάθος σήμαινε θανατική ποινή. Το έργο που είδατε είναι μια μεταλαμπάδευση της βίας. Ένας δολοφόνος σε πρώτη φάση εμφανίζεται ως τέρας. Σκοτώνει κορίτσια, τα κακοποιεί σεξουαλικά και όταν συλλαμβάνεται, αυτή η ψυχίατρος έρχεται και μας δείχνει σιγά σιγά της αιτίες. Στην παράσταση υπάρχουν σαφείς αναφορές στην ιατρική και τη χημεία για την έλλειψη της δυνατότητας διαχωρισμού του κακού από το καλό. Στο εξωτερικό γίνεται ένας φόνος με κακοποίηση το λεπτό. Εδώ δεν είναι έτσι τα πράγματα, αλλά το βλέπω να έρχεται καλπάζοντας. Βλέποντας σειρές σαν το ‘True Detective’ και ‘Criminal Minds’, παρατηρεί κανείς τι γίνεται εκεί. Όμως εδώ επειδή έχουμε κλειστές κοινωνίες και όλα μπαίνουν κάτω από το χαλί, έχουμε και ενδογαμία και αιμομιξία και παρενόχληση και κακοποίηση λεκτική και σεξουαλική. Βλέπετε πως σε τραγωδία όλοι λένε για το θύτη «Μα ήταν καλό παιδί… πώς έγινε αυτό»; Θυμάστε για παράδειγμα την υπόθεση Δουρή. Δεν είχε τι να εμπορευτεί και εμπορεύτηκε τα παιδάκια του. Και τα παιδάκια για να μπορούν να είναι εμπορεύσιμα έπρεπε να μάθουν τον έρωτα και τους τον έμαθε ο ίδιος. Εκεί πέθανε το μικρότερο και αποκαλύφθηκε όλο αυτό το αποτρόπαιο σχέδιο. Όταν άνοιξαν την ατζέντα του και είδαν τη ζήτηση σοκαρίστηκαν. Άρα κάποιοι ζητούν την παιδοφιλία, την κακοποίηση παιδιών. Βλέπετε τι γίνεται τα τελευταία χρόνια στο ίντερνετ. Τη μεγαλύτερη δουλειά και ευθύνη έχει το τμήμα ηλεκτρονικού εγκλήματος. Βλέπετε ότι σε χώρες της Ευρώπης γίνονται κόμματα παιδόφιλων. Έχουμε φτάσει σε ακρότητες τρομακτικές. Εμείς λέμε, για να μην πάθουμε στη ζωή, θα «πάθουμε» στη σκηνή και θα μας γίνει μάθημα. Πρέπει λοιπόν να φύγουμε από αυτή την παράσταση και να κοιτάξουμε την οικογένεια. Βλέπετε ότι ο φερόμενος δράστης στη Ρόδο είχε παραβατική συμπεριφορά και του άλλαζαν απλά σχολείο; Κάνεις δεν κοίταξε να δει τι συμβαίνει με αυτό το παιδί. Μέχρι να φτάσει να κατηγορείται. Κοιτάμε τα παιδιά μας, όχι με την έννοια της βαριάς εποπτείας, αλλά με μια στοιχειώδη προσοχή. Βλέπουμε το bullying που ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού και εκεί εμπλέκονται πάρα πολλά πράγματα. Το bullying μπορεί να γίνει λόγω ιδιαιτερότητας, λόγω πάχους, λόγω ύψους, λόγω μιας μάρκας παπουτσιού που δεν έχουν τη δυνατότητα οι γονείς του να του αγοράσουν, αναίτια. Επομένως χρειάζεται σωστή εποπτεία και στο σπίτι και στο σχολείο. Γιατί έρχεται αυτό το κύμα κακοποίησης και εμείς δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε.
Νομίζω ότι η Ελλάδα παραδοσιακά πολλές φορές, ενώ βλέπει ένα πρόβλημα μπροστά της, κλείνει τα μάτια ή δεν το κοιτάει. Το προσπερνάει λίγο πιο επιδερμικά.
Πιστεύω πως αυτή σας η παρατήρηση είναι και η αιτία της κρίσης. Μόνο στην Ελλάδα ευδοκιμεί τόσο πολύ. Οι παθογένειες εδώ είναι ριζωμένες. Να κρύψουμε την αρρώστια και κυρίως την ψυχική ασθένεια. Δεν ξέρουμε ότι όλα προλαμβάνονται, όλα θεραπεύονται και αν δεν θεραπεύονται, μπορούν να συντηρηθούν με μια θεραπεία. Πρέπει να δεχθούμε αυτό που μας είπε ο κος Ηλίας Βλάχος, που μας συμβούλεψε για αυτό το έργο ότι το εβδομήντα τοις εκατό των φόνων στην Ελλάδα γίνεται από ψυχασθενείς. Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε προλάβει αν είχαμε διαγνώσει την πορεία; Πόση βία δεν μετασχηματίζεται σε κάτι δημιουργικό, αλλά αντανακλάται ως βία στον επόμενο και γίνεται μια μεταλαμπάδευση βίας; Πόσα προβλήματα δεν λύνονται και μπαίνουν κάτω από το χαλί και θα σκάσουν ως ακραίες παραβατικές συμπεριφορές; Για αυτό κάνουμε αυτό το έργο. Πιστεύω πως το θέατρο πρέπει να είναι ωφέλιμο στη κοινωνία, όχι μόνο αισθητικά αλλά και στις δομές της.
Πώς «μπήκατε» σε αυτό το ρόλο του θύτη;
Δύσκολα… Ξέρετε, μιλάμε για κακοποίηση και φόνους μικρών παιδιών και εγώ από τη φύση μου, λατρεύω τα παιδιά. Όταν άρχισα να διαβάζω αυτό το έργο, πέρασα, που λένε, μεγάλα ζόρια. Περιγράφει την κακοποίηση παιδιού και ήταν τρομακτικό. Θυμήθηκα το βασικό λόγο που κάνω θέατρο. Που είναι η θέα του εταίρου. Δεν διαλέγουμε την ανθρωπότητα, αυτή μας διαλέγει. Είπα ας προσπαθήσω να ελέγξω αυτή την αποκρουστική πράξη, να τη βάλω στην άκρη και να δω τι συμβαίνει από κάτω. Να πάω πίσω και να δω τη ζωή του. Οι συνεδρίες που κάνει με την ψυχίατρο αποκαλύπτουν ένα παιδί που του χτυπούσαν το κεφάλι στο νεροχύτη, που το βίαζαν οι θείοι του. Τα παιδιά τα βλέπει σαν παιχνίδια. Μόνο στη συνταρακτική σκηνή που η μάνα έρχεται με τις φωτογραφίες και το ρωτάει «Κατάλαβες τώρα πώς ένοιωσαν; Όπως εσύ όταν σε χτυπούσε ο πατέρας σου». Μέσω της μνήμης του πόνου κατάλαβε τι προξένησε. Δεν σας κρύβω ότι τους μονολόγους που μιλά για παιδιά στην αρχή προσπάθησα να τους διαχειριστώ σαν να μιλούσα για μια πολύ όμορφη γυναίκα. Δεν μπορούσαν να φανταστώ ότι έλεγα αυτά τα πράγματα για παιδιά. Μετά σιγά σιγά κατάλαβα ότι έτσι αυτός λειτουργεί και έπρεπε να τον ακολουθήσω. Θυμήθηκα και τον Παπαδιαμάντη που είναι πνευματικός μου πατέρας, Χριστιανός, ευσεβής, τρυφερός άνθρωπος, που «γεννά» τη Φόνισσα που σκοτώνει παιδιά. Και την αφήνει μέσα στο έργο να λειτουργήσει με τη δική της φύση. Δεν κάνει προβολή πάνω της. Έτσι και εγώ δεν έκανα προβολή πάνω στον Ραλφ. Είδατε, αλλιώς νοιώθει ο θεατής στην αρχή και αλλιώς στο τέλος. Όχι ότι συγχωρείς, αλλά κατανοείς τις αιτίες και μπορείς να ενεργοποιηθείς ως πολίτης, όπου και αν δραστηριοποιείσαι και να μπορέσεις να προλάβεις μια παραβατική συμπεριφορά ή ένα έγκλημα. Τα παιδιά είναι ο αγνισμός του Θεού, είναι η αθωότητα. Αυτή η αθωότητα κηλιδώνεται από ανθρώπους άρρωστους που έχουν απωλέσει το κριτήριο και τη δυνατότητα να ξεχωρίζουν. Το ότι είναι άρρωστοι δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν δομές ‘τιμωρητικές’ του κράτους, αλίμονο, αλλά θα πρέπει να γίνουν ενέργειες για να μπορούμε να προλάβουμε το κακό.
Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο;
Η Bryony Lavery είναι μια σημαντική θεατρική συγγραφέας. Είναι επηρεασμένη από το Αρχαίο Δράμα. Υπήρχε μια Αμερικάνα ψυχίατρος, η Dorothy Lewis, η οποία αγωνίστηκε και έβγαλε το πρώτο της βιβλίο περίπου την ίδια περίοδο που έβγαλε και η Lavery το ‘Frozen’. Για τη Dorothy, καθότι Αμερικάνα, ήταν πολύ δύσκολο να μιλήσει στη χώρα της γι’ αυτό, υπήρχε η θανατική ποινή, ενώ στην Αγγλία όχι. Αποφάσισε λοιπόν να αγωνιστεί για αυτό που λέμε ‘προλαμβάνω και όχι τιμωρώ’. Αγωνίστηκε για μια θεραπευτική, προληπτική κοινωνία και όχι μια ‘τιμωρητική’ κοινωνία. Ο αγώνας της ήταν πολύ σημαντικός, καθώς παιζόντουσαν ζωές. Ένα λάθος σήμαινε θανατική ποινή. Το έργο που είδατε είναι μια μεταλαμπάδευση της βίας. Ένας δολοφόνος σε πρώτη φάση εμφανίζεται ως τέρας. Σκοτώνει κορίτσια, τα κακοποιεί σεξουαλικά και όταν συλλαμβάνεται, αυτή η ψυχίατρος έρχεται και μας δείχνει σιγά σιγά της αιτίες. Στην παράσταση υπάρχουν σαφείς αναφορές στην ιατρική και τη χημεία για την έλλειψη της δυνατότητας διαχωρισμού του κακού από το καλό. Στο εξωτερικό γίνεται ένας φόνος με κακοποίηση το λεπτό. Εδώ δεν είναι έτσι τα πράγματα, αλλά το βλέπω να έρχεται καλπάζοντας. Βλέποντας σειρές σαν το ‘True Detective’ και ‘Criminal Minds’, παρατηρεί κανείς τι γίνεται εκεί. Όμως εδώ επειδή έχουμε κλειστές κοινωνίες και όλα μπαίνουν κάτω από το χαλί, έχουμε και ενδογαμία και αιμομιξία και παρενόχληση και κακοποίηση λεκτική και σεξουαλική. Βλέπετε πως σε τραγωδία όλοι λένε για το θύτη «Μα ήταν καλό παιδί… πώς έγινε αυτό»; Θυμάστε για παράδειγμα την υπόθεση Δουρή. Δεν είχε τι να εμπορευτεί και εμπορεύτηκε τα παιδάκια του. Και τα παιδάκια για να μπορούν να είναι εμπορεύσιμα έπρεπε να μάθουν τον έρωτα και τους τον έμαθε ο ίδιος. Εκεί πέθανε το μικρότερο και αποκαλύφθηκε όλο αυτό το αποτρόπαιο σχέδιο. Όταν άνοιξαν την ατζέντα του και είδαν τη ζήτηση σοκαρίστηκαν. Άρα κάποιοι ζητούν την παιδοφιλία, την κακοποίηση παιδιών. Βλέπετε τι γίνεται τα τελευταία χρόνια στο ίντερνετ. Τη μεγαλύτερη δουλειά και ευθύνη έχει το τμήμα ηλεκτρονικού εγκλήματος. Βλέπετε ότι σε χώρες της Ευρώπης γίνονται κόμματα παιδόφιλων. Έχουμε φτάσει σε ακρότητες τρομακτικές. Εμείς λέμε, για να μην πάθουμε στη ζωή, θα «πάθουμε» στη σκηνή και θα μας γίνει μάθημα. Πρέπει λοιπόν να φύγουμε από αυτή την παράσταση και να κοιτάξουμε την οικογένεια. Βλέπετε ότι ο φερόμενος δράστης στη Ρόδο είχε παραβατική συμπεριφορά και του άλλαζαν απλά σχολείο; Κάνεις δεν κοίταξε να δει τι συμβαίνει με αυτό το παιδί. Μέχρι να φτάσει να κατηγορείται. Κοιτάμε τα παιδιά μας, όχι με την έννοια της βαριάς εποπτείας, αλλά με μια στοιχειώδη προσοχή. Βλέπουμε το bullying που ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού και εκεί εμπλέκονται πάρα πολλά πράγματα. Το bullying μπορεί να γίνει λόγω ιδιαιτερότητας, λόγω πάχους, λόγω ύψους, λόγω μιας μάρκας παπουτσιού που δεν έχουν τη δυνατότητα οι γονείς του να του αγοράσουν, αναίτια. Επομένως χρειάζεται σωστή εποπτεία και στο σπίτι και στο σχολείο. Γιατί έρχεται αυτό το κύμα κακοποίησης και εμείς δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε.
Νομίζω ότι η Ελλάδα παραδοσιακά πολλές φορές, ενώ βλέπει ένα πρόβλημα μπροστά της, κλείνει τα μάτια ή δεν το κοιτάει. Το προσπερνάει λίγο πιο επιδερμικά.
Πιστεύω πως αυτή σας η παρατήρηση είναι και η αιτία της κρίσης. Μόνο στην Ελλάδα ευδοκιμεί τόσο πολύ. Οι παθογένειες εδώ είναι ριζωμένες. Να κρύψουμε την αρρώστια και κυρίως την ψυχική ασθένεια. Δεν ξέρουμε ότι όλα προλαμβάνονται, όλα θεραπεύονται και αν δεν θεραπεύονται, μπορούν να συντηρηθούν με μια θεραπεία. Πρέπει να δεχθούμε αυτό που μας είπε ο κος Ηλίας Βλάχος, που μας συμβούλεψε για αυτό το έργο ότι το εβδομήντα τοις εκατό των φόνων στην Ελλάδα γίνεται από ψυχασθενείς. Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε προλάβει αν είχαμε διαγνώσει την πορεία; Πόση βία δεν μετασχηματίζεται σε κάτι δημιουργικό, αλλά αντανακλάται ως βία στον επόμενο και γίνεται μια μεταλαμπάδευση βίας; Πόσα προβλήματα δεν λύνονται και μπαίνουν κάτω από το χαλί και θα σκάσουν ως ακραίες παραβατικές συμπεριφορές; Για αυτό κάνουμε αυτό το έργο. Πιστεύω πως το θέατρο πρέπει να είναι ωφέλιμο στη κοινωνία, όχι μόνο αισθητικά αλλά και στις δομές της.
Πώς «μπήκατε» σε αυτό το ρόλο του θύτη;
Δύσκολα… Ξέρετε, μιλάμε για κακοποίηση και φόνους μικρών παιδιών και εγώ από τη φύση μου, λατρεύω τα παιδιά. Όταν άρχισα να διαβάζω αυτό το έργο, πέρασα, που λένε, μεγάλα ζόρια. Περιγράφει την κακοποίηση παιδιού και ήταν τρομακτικό. Θυμήθηκα το βασικό λόγο που κάνω θέατρο. Που είναι η θέα του εταίρου. Δεν διαλέγουμε την ανθρωπότητα, αυτή μας διαλέγει. Είπα ας προσπαθήσω να ελέγξω αυτή την αποκρουστική πράξη, να τη βάλω στην άκρη και να δω τι συμβαίνει από κάτω. Να πάω πίσω και να δω τη ζωή του. Οι συνεδρίες που κάνει με την ψυχίατρο αποκαλύπτουν ένα παιδί που του χτυπούσαν το κεφάλι στο νεροχύτη, που το βίαζαν οι θείοι του. Τα παιδιά τα βλέπει σαν παιχνίδια. Μόνο στη συνταρακτική σκηνή που η μάνα έρχεται με τις φωτογραφίες και το ρωτάει «Κατάλαβες τώρα πώς ένοιωσαν; Όπως εσύ όταν σε χτυπούσε ο πατέρας σου». Μέσω της μνήμης του πόνου κατάλαβε τι προξένησε. Δεν σας κρύβω ότι τους μονολόγους που μιλά για παιδιά στην αρχή προσπάθησα να τους διαχειριστώ σαν να μιλούσα για μια πολύ όμορφη γυναίκα. Δεν μπορούσαν να φανταστώ ότι έλεγα αυτά τα πράγματα για παιδιά. Μετά σιγά σιγά κατάλαβα ότι έτσι αυτός λειτουργεί και έπρεπε να τον ακολουθήσω. Θυμήθηκα και τον Παπαδιαμάντη που είναι πνευματικός μου πατέρας, Χριστιανός, ευσεβής, τρυφερός άνθρωπος, που «γεννά» τη Φόνισσα που σκοτώνει παιδιά. Και την αφήνει μέσα στο έργο να λειτουργήσει με τη δική της φύση. Δεν κάνει προβολή πάνω της. Έτσι και εγώ δεν έκανα προβολή πάνω στον Ραλφ. Είδατε, αλλιώς νοιώθει ο θεατής στην αρχή και αλλιώς στο τέλος. Όχι ότι συγχωρείς, αλλά κατανοείς τις αιτίες και μπορείς να ενεργοποιηθείς ως πολίτης, όπου και αν δραστηριοποιείσαι και να μπορέσεις να προλάβεις μια παραβατική συμπεριφορά ή ένα έγκλημα. Τα παιδιά είναι ο αγνισμός του Θεού, είναι η αθωότητα. Αυτή η αθωότητα κηλιδώνεται από ανθρώπους άρρωστους που έχουν απωλέσει το κριτήριο και τη δυνατότητα να ξεχωρίζουν. Το ότι είναι άρρωστοι δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν δομές ‘τιμωρητικές’ του κράτους, αλίμονο, αλλά θα πρέπει να γίνουν ενέργειες για να μπορούμε να προλάβουμε το κακό.
Θεωρείτε ότι η τεχνολογία έχει παίξει μεγάλο ρόλο σε αυτές τις παραβατικές συμπεριφορές;
Είμαστε όλοι υπέρ του διαφορετικού, δέχομαι όλες τις εκδοχές της ανθρώπινης ύπαρξης. Όμως είναι άλλο το δικαίωμα του διαφορετικού από τη βία του διαφορετικού. Το διαφορετικό, στην προσπάθεια να πει «και εμείς είμαστε εδώ», ασκεί βία απέναντι στην κανονικότητα. Δεν είναι φυσιολογικό. Πέρα από αυτά που είναι το περιεχόμενο του έργου, έχουμε και τη φόρμα του έργου. Είναι ένα αριστούργημα γραμμένο με τη μορφή μονολόγων και διαλόγων, έτσι ώστε τρία πρόσωπα μας δείχνουν όλες τι πλευρές του γεγονότος. Τρία πρόσωπα που και τα τρία έχουν πάθη και τα τρία μαθαίνουν από αυτή την ιστορία. Ο Μίλλερ λέει σε ένα έργο πως αν οι γυναίκες μιλούσαν δεν θα έμεναν όρθιοι ούτε δύο γάμοι στο Μπρούκλιν. Αυτό το τρομακτικό γεγονός κάνει τη μητέρα και «παγώνει» εξ ου και το Frozen. Η μια «ξεπαγώνει» με τη συγχώρεση, η άλλη με την ομολογία ότι έκανε έρωτα με τον άνδρα της φίλης της και ζει με αυτό και ο τρίτος με τον τρόπο που είδατε και δεν θέλω να αποκαλύψουμε. Έχουμε και για τους τρεις κάποιου είδους κάθαρση. Η τραγωδία δεν βρίσκει την οικογένεια συσπειρωμένη, τη βρίσκει με κενά και ξέρετε, η φύση δεν επιτρέπει τα κενά.
Τι σας αρέσει στο θέατρο και τι σας απωθεί;
Μου αρέσει η συγκίνηση που βγάζει. Δεν μου αρέσει η στεγνή φόρμα στο θέατρο. Που έχει ξεχάσει ή απαξιώνει το περιεχόμενο. Η φόρμα είναι το στοίχημα για την τέχνη μας. Το περιεχόμενο όμως είναι το δύσκολο. Προσωπικά δεν θα μου φτάσει μια ζωή για να νοιώσω και να καταλάβω τις τραγωδίες και τις κωμωδίες του Αρχαίου Δράματος. Πώς αποδομείς τέτοια έργα λοιπόν χωρίς να διαφυλάξεις το περιεχόμενο; Πώς οι Πέρσες γίνονται Περσίδες; Μπορείς να κάνεις μια παράσταση με αφορμή ένα έργο, όχι να χρησιμοποιείς τον τίτλο. Το σύστημα σε όποια μορφή και να το βρίσκουμε, διεκδικεί το αλάθητο. Η τέχνη, το θέατρο όμως, αμφιβάλλει. Λειτουργεί στις ρωγμές του συστήματος. Τι καλύτερο λοιπόν για ένα σύστημα από το να διαλυθούν οι τραγικοί, ο Τσέχωφ, ο Ίψεν, ο Στρίντμπεργκ, ο Μπέκετ, ο Τόμαν Μανν, ο Μπαλζάκ. Δηλαδή να διαλυθεί όλη η Παγκόσμια «καταγγελία» του συστήματος. Αυτό είναι κάτι που με φοβίζει και με προβληματίζει.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε πάρα πολλές παραστάσεις, ίσως περισσότερες από πριν. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
Φταίει η εκπαίδευση. Δεν μπορείς να έχεις σχολές σε τέτοιο χάλι. Δεν μπορεί το πρωί να έχεις Α’ Πρώτο Έτος και το απόγευμα Β’ Πρώτο Έτος. Είναι εκπαιδευτικά κρεοπωλεία. Δεν διδάσκονται όλα τα μαθήματα. Είναι ατελής η εκπαίδευση. Οι καθηγητές δεν συνεργάζονται μεταξύ τους για την παραγωγή κοινού αποτελέσματος. Κάθε χρόνο βγαίνει κόσμος στην αγορά. Είναι συνδεδεμένη η εκπαίδευση με την αγορά εργασίας; Μπορεί αυτός ο κόσμος να απορροφηθεί; Και πού; Πού να απορροφηθεί ο νέος ηθοποιός; Σε ποια θέατρα; Πηγαίνουν και δουλεύουν απίστευτες ώρες και δεν πληρώνονται. Δουλεύουν παραστάσεις με ποσοστά, όταν ένα θέατρο, ας πούμε, έχει ογδόντα θέσεις, παίρνουν δέκα τοις εκατό. Παίζουν μαζί τους όπως οι πολιτικοί παίζουν με την ανεργία. Λένε καταπολεμήσαμε την ανεργία. Ποια ανεργία καταπολέμησες; Όταν έχεις ελαστική εργασία και εργασία με διακόσια πενήντα ευρώ τι καταπολέμησες; Αν κάνετε μια περιοδεία στα μικρά θέατρα θα βρείτε πολλούς ηθοποιούς να μην πληρώνονται για την εργασία τους. Οι πολλές παραστάσεις δεν είναι αποτέλεσμα μια άνθισης εργασιακής, είναι απλώς η απελπισμένη προσπάθεια μιας γενιάς να μην χαθεί. Μπήκαν σε μια διαδικασία εκπαιδευτική, η οποία δεν μέτρησε σωστά και δεν ενδιαφέρθηκε για την απορρόφησή τους.
Μαίρη Ζαρακοβίτη
Είμαστε όλοι υπέρ του διαφορετικού, δέχομαι όλες τις εκδοχές της ανθρώπινης ύπαρξης. Όμως είναι άλλο το δικαίωμα του διαφορετικού από τη βία του διαφορετικού. Το διαφορετικό, στην προσπάθεια να πει «και εμείς είμαστε εδώ», ασκεί βία απέναντι στην κανονικότητα. Δεν είναι φυσιολογικό. Πέρα από αυτά που είναι το περιεχόμενο του έργου, έχουμε και τη φόρμα του έργου. Είναι ένα αριστούργημα γραμμένο με τη μορφή μονολόγων και διαλόγων, έτσι ώστε τρία πρόσωπα μας δείχνουν όλες τι πλευρές του γεγονότος. Τρία πρόσωπα που και τα τρία έχουν πάθη και τα τρία μαθαίνουν από αυτή την ιστορία. Ο Μίλλερ λέει σε ένα έργο πως αν οι γυναίκες μιλούσαν δεν θα έμεναν όρθιοι ούτε δύο γάμοι στο Μπρούκλιν. Αυτό το τρομακτικό γεγονός κάνει τη μητέρα και «παγώνει» εξ ου και το Frozen. Η μια «ξεπαγώνει» με τη συγχώρεση, η άλλη με την ομολογία ότι έκανε έρωτα με τον άνδρα της φίλης της και ζει με αυτό και ο τρίτος με τον τρόπο που είδατε και δεν θέλω να αποκαλύψουμε. Έχουμε και για τους τρεις κάποιου είδους κάθαρση. Η τραγωδία δεν βρίσκει την οικογένεια συσπειρωμένη, τη βρίσκει με κενά και ξέρετε, η φύση δεν επιτρέπει τα κενά.
Τι σας αρέσει στο θέατρο και τι σας απωθεί;
Μου αρέσει η συγκίνηση που βγάζει. Δεν μου αρέσει η στεγνή φόρμα στο θέατρο. Που έχει ξεχάσει ή απαξιώνει το περιεχόμενο. Η φόρμα είναι το στοίχημα για την τέχνη μας. Το περιεχόμενο όμως είναι το δύσκολο. Προσωπικά δεν θα μου φτάσει μια ζωή για να νοιώσω και να καταλάβω τις τραγωδίες και τις κωμωδίες του Αρχαίου Δράματος. Πώς αποδομείς τέτοια έργα λοιπόν χωρίς να διαφυλάξεις το περιεχόμενο; Πώς οι Πέρσες γίνονται Περσίδες; Μπορείς να κάνεις μια παράσταση με αφορμή ένα έργο, όχι να χρησιμοποιείς τον τίτλο. Το σύστημα σε όποια μορφή και να το βρίσκουμε, διεκδικεί το αλάθητο. Η τέχνη, το θέατρο όμως, αμφιβάλλει. Λειτουργεί στις ρωγμές του συστήματος. Τι καλύτερο λοιπόν για ένα σύστημα από το να διαλυθούν οι τραγικοί, ο Τσέχωφ, ο Ίψεν, ο Στρίντμπεργκ, ο Μπέκετ, ο Τόμαν Μανν, ο Μπαλζάκ. Δηλαδή να διαλυθεί όλη η Παγκόσμια «καταγγελία» του συστήματος. Αυτό είναι κάτι που με φοβίζει και με προβληματίζει.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε πάρα πολλές παραστάσεις, ίσως περισσότερες από πριν. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
Φταίει η εκπαίδευση. Δεν μπορείς να έχεις σχολές σε τέτοιο χάλι. Δεν μπορεί το πρωί να έχεις Α’ Πρώτο Έτος και το απόγευμα Β’ Πρώτο Έτος. Είναι εκπαιδευτικά κρεοπωλεία. Δεν διδάσκονται όλα τα μαθήματα. Είναι ατελής η εκπαίδευση. Οι καθηγητές δεν συνεργάζονται μεταξύ τους για την παραγωγή κοινού αποτελέσματος. Κάθε χρόνο βγαίνει κόσμος στην αγορά. Είναι συνδεδεμένη η εκπαίδευση με την αγορά εργασίας; Μπορεί αυτός ο κόσμος να απορροφηθεί; Και πού; Πού να απορροφηθεί ο νέος ηθοποιός; Σε ποια θέατρα; Πηγαίνουν και δουλεύουν απίστευτες ώρες και δεν πληρώνονται. Δουλεύουν παραστάσεις με ποσοστά, όταν ένα θέατρο, ας πούμε, έχει ογδόντα θέσεις, παίρνουν δέκα τοις εκατό. Παίζουν μαζί τους όπως οι πολιτικοί παίζουν με την ανεργία. Λένε καταπολεμήσαμε την ανεργία. Ποια ανεργία καταπολέμησες; Όταν έχεις ελαστική εργασία και εργασία με διακόσια πενήντα ευρώ τι καταπολέμησες; Αν κάνετε μια περιοδεία στα μικρά θέατρα θα βρείτε πολλούς ηθοποιούς να μην πληρώνονται για την εργασία τους. Οι πολλές παραστάσεις δεν είναι αποτέλεσμα μια άνθισης εργασιακής, είναι απλώς η απελπισμένη προσπάθεια μιας γενιάς να μην χαθεί. Μπήκαν σε μια διαδικασία εκπαιδευτική, η οποία δεν μέτρησε σωστά και δεν ενδιαφέρθηκε για την απορρόφησή τους.
Μαίρη Ζαρακοβίτη
