Συνέντευξη με το Δήμο Αβδελιώδη
- Λεπτομέρειες
- Κατηγορία: Συνεντεύξεις
- Δημοσιεύθηκε : Δευτέρα, 04 Μαρτίου 2019 02:15
Το συμπαθητικό καφέ παίζει μουσική τύπου “New York New York” και ο κόσμος μπαινοβγαίνει κεφάτος… Προφανώς αυτό έχει να κάνει με τον Ήλιο και το φως, που αποφάσισαν να βάλουν ένα χεράκι, ώστε να μην γκρινιάζουμε, αλλά να απολαμβάνουμε… Απέναντί μου έχω ένα από τα πιο φωτισμένα μυαλά αυτού του τόπου και όχι μόνο. Ο Δήμος Αβδελιώδης, άρτι βραβευθείς για την παράσταση η «Ο Επιτάφιος Λόγος του Περικλή» με το «Κάρολος Κουν» Σκηνοθεσίας Ελληνικού Έργου, μας εξηγεί τη μέθοδό του στις καλλιτεχνικές του προσεγγίσεις, μιλά για τον κινηματογράφο και την καινούργια ταινία που έχει σχεδόν ολοκληρώσει, μας χαρίζει λίγη από τη λάμψη του, την καλοσύνη του, την υπόσταση ενός ανθρώπου που διαπρέπει και παράλληλα διαλέγει να περάσει τρεις ώρες σε ένα δημοτικό σχολείο, μιλώντας για την τέχνη του. Είναι για μας στο περιοδικό μεγάλη η τιμή και ακόμα μεγαλύτερη η χαρά να συνομιλούμε με έναν τόσο χαρισματικό και συνάμα σεμνό άνθρωπο. Θερμές ευχαριστίες στη Βάσω Σωτηρίου και τη We Will, που φρόντισαν να πραγματοποιηθεί το όνειρο.
Τι ρωτάνε έναν άνθρωπο που κάνει πεντακόσια πράγματα και τα κάνει όλα καλά;
(Γελάει) Είναι η μέθοδος… Ο τρόπος δηλαδή, με τον οποίο αντιμετωπίζω το θέατρο, από τη στιγμή που ανακάλυψα μία μέθοδο, που τη λέω λογική-μουσική μέθοδο, η οποία δίνει τη δυνατότητα στον ηθοποιό και το σκηνοθέτη να δουλέψουν πλέον με έναν έντεχνο τρόπο… Όχι με την υποκειμενική τους μάθηση ή την υποκειμενική τους άποψη για το έργο, αλλά εξετάζοντας το κείμενο του εκάστοτε δημιουργού, το οποίο φυσικά έχουν επιλέξει, γιατί ενδιαφέρουν οι ιδέες του συγγραφέα. Εμείς, για να μπορέσουμε να είμαστε πιστοί, όχι μόνο στις ιδέες του συγγραφέα, αλλά και στις εικόνες, τις οποίες εμπεριέχει το κείμενό του και τα αισθήματα που έχει για τις ιδέες και τις εικόνες ο συγγραφέας, μπορούμε με αυτή τη μέθοδο να εντοπίσουμε ακριβώς, με το λογικό σχεδιασμό δηλαδή, πού, σε ποια λέξη βρίσκεται το περιεχόμενο μιας ιδιαίτερης σημασίας και ταυτόχρονα το αίσθημα γι’ αυτά και αφού το εντοπίσουμε – που στην ουσία είναι μία λογική διαχείριση του κειμένου – μετά γίνεται η μουσική εκτέλεση. Το λέω έτσι – μουσική εκτέλεση – γιατί μόνο μία νότα είναι αυτή που μπορεί να αποδώσει με ακρίβεια και βιωματική εμπλοκή την εικόνα, την ιδέα του συγγραφέα και φυσικά τα συναισθήματα για αυτή την εικόνα και αυτή την ιδέα. Δεν έχουμε πολλές επιλογές σ’ αυτή την περίπτωση. Είναι μία νότα και ένας συγκεκριμένος αριθμός που θα πρέπει να εντοπίσουμε. Είναι βέβαια και ο τόνος, αλλά αυτό είναι πιο πολύ τεχνικό στοιχείο. Η κύρια παράμετρος είναι η νότα, η συχνότητα δηλαδή που πάλλονται οι φωνητικές χορδές για να αποδώσουμε, επειδή αυτή τη νότα έχει χρησιμοποιήσει ο ίδιος ο συγγραφέας είτε νοητικά είτε πρακτικά. Είναι σαν να βλέπουμε το συγγραφέα να αποδίδει ο ίδιος το έργο του, αλλά με την τεχνική σύλληψη των εικόνων και των ιδεών. Με πολύ μεγάλη ακρίβεια δηλαδή. Μεγαλύτερη ακρίβεια από αυτή με την οποία θα απέδιδε το έργο του ο ίδιος ο συγγραφέας. Γιατί τότε θα είχε ελλείψεις. Όταν το γράφει ΚΑΙ οι πέντε αισθήσεις είναι εστιασμένες εκεί. Δεν είναι συναίσθημα, δεν είναι διαχείριση… Ο δημιουργός μπορεί να μην φτάσει το ύψος του εαυτού του, γιατί μπορεί να είναι σε άλλη χρονική περίοδο, που να μην έχει το ίδιο πάθος. Όλο αυτό είναι αποτελεσματικό και μου δίνει τη δυνατότητα να διαχειριστώ με μεγάλη ταχύτητα τα κείμενα. Οι ηθοποιοί διδάσκονται τις νότες από μένα, εγώ παρακολουθώ αν είναι οι νότες είναι σωστές, οι ρυθμικές αλλαγές… Πρόκειται δηλαδή για μία πραγματική παρτιτούρα και εγώ λέω τώρα ότι το θέατρο, με αυτό τον τρόπο, μπορούμε πλέον να το ονομάσουμε έντεχνο. Γιατί υπάγεται σε μουσικούς, δηλαδή μαθηματικούς κανόνες. Γίνεται επιστήμη. Γιατί όλα αυτά είναι γνωστικό αντικείμενο, δεν είναι κάτι που οφείλεται στην προσωπική μου έμπνευση ή στην προσωπική μου επινόηση. Στην πραγματικότητα ανακαλύπτω και αυτό έγινε εντελώς συμπτωματικά, δεν είχα καμιά πρόθεση να ανακαλύψω κάποια μέθοδο, απλά την ανακάλυψα όταν είδα ότι ο τρόπος που δούλευα είχε κάποια λογική από κάτω. Ανακαλύπτοντας τη λογική, κατάλαβα ακριβώς τι έκανα. Δεν το γνώριζα για χρόνια ολόκληρα. Γιατί ξεκίνησα πολύ μικρός σαν ηθοποιός και δούλευα μ’ αυτό τον τρόπο…
Τι προκάλεσε όμως να σκεφτείτε ότι «Αυτό που κάνω»…
Όταν έφυγα από το θέατρο ήμουν πέντε χρόνια επαγγελματίας ηθοποιός. Από το ’75 μέχρι το ’80. Το ’80 είδα ότι ενώ πήγαινα παρά πολύ καλά στο θέατρο σαν ηθοποιός, δεν μου άρεσε να συνυπάρχω στο θέατρο. Με απογοήτευσε δηλαδή και γύρισα στον κινηματογράφο. Όταν επανήλθα όμως στο θέατρο, σαν σκηνοθέτης, τότε παρατήρησα κάποια πράγματα… Δεν ήμουν πλέον ηθοποιός. Ήμουν σκηνοθέτης, άκουγα τους άλλους. Και τότε κατάλαβα τι πραγματικά συμβαίνει μ’ αυτό και τι έκανα κι εγώ ο ίδιος, χωρίς να το γνωρίζω όμως. Αν ακολουθούσα την καριέρα του ηθοποιού, σίγουρα θα ήμουν ένας πολύ καλός ηθοποιός. Είχα διακριθεί τότε και σε μικρούς ρόλους κιόλας. Αλλά δεν θα είχα καταφέρει ποτέ να καταλάβω τι κάνω. Οπότε δεν θα μπορούσα να το μεταφέρω αυτό και σαν γνωστικό αντικείμενο στους άλλους. Γι’ αυτό λέω ότι είναι συμπτωματικό αυτό που έγινε.
Στο βραβευθέν έργο σας… Ο τρόπος που δουλέψατε, ο τρόπος που συντονίσατε όλο αυτό… Έχει να κάνει καθαρά μ’ αυτή τη συλλογιστική;
Μόνο μ’ αυτή! Το κείμενο αυτό το έγραψα σ’ ένα μαγνητόφωνο. Το πήρε η ηθοποιός, το έμαθε, της έκανα διορθώσεις μετά, έγινε η τελική ενορχήστρωση και η παράσταση ήταν έτοιμη. Και ήταν έτοιμη από τη στιγμή που η ηθοποιός και η κάθε ηθοποιός μαθαίνει την παρτιτούρα και την κάνει σαν να είναι Ροκ όπερα στην πραγματικότητα. Οπότε δεν έχουμε περίπτωση λάθους. Το λάθος θα γίνει μόνο αν παραβούμε αυτούς τους κανόνες. Αυτή τη στιγμή μπορώ να ξεκινήσω και δέκα έργα μαζί! Να ηχογραφήσω δηλαδή δέκα έργα, που εμένα μου παίρνει λίγο χρόνο, όσο διαρκεί το έργο δηλαδή… Και μετά απλώς να τα δώσω στους ηθοποιούς να τα προχωρήσουν, για να δω αν το κάνουν σωστά και να το ολοκληρώσουμε, ούτως ώστε να το δει και το κοινό.
Πέρα από αυτό που θα δούμε, ετοιμάζετε και κάτι άλλο παράλληλα;
Ναι. Είναι τρεις παραστάσεις ακόμα. Η μία είναι οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», που θα κάνω πάλι με την Ηωάννα Σπανού. Είναι μία ποιητική τριλογία, «Πλούτων και Ευρυδίκη» της Σέβης Δαράκη, που βραβεύτηκε πέρσι μάλιστα με το βραβείο Ακαδημίας… Όταν το ξεκινούσαμε δεν ξέραμε ότι θα βραβευόταν! (γέλια) Ήταν μία πρόταση που μου έκανε μία φίλη εκπαιδευτικός, που έχουμε συνεργασία σ’ αυτή τη μέθοδο. Τη διδάσκει η ίδια στο σχολείο της, στην Πάτρα, στο πειραματικό γυμνάσιο του πανεπιστημίου Πατρών, η Μαίρη Σιριδά. Επίσης, τον ύμνο της αγάπης, από την επιστολή του Απόστολου Παύλου προς Κορινθίους, που θα κάνουμε με την Ευθ. Κώνστα.
Είναι να γίνουν όλα αυτά μέχρι το καλοκαίρι;
Εγώ τα έχω ήδη ξεκινήσει αυτά. Μέσα σ’ αυτό το χρόνο. Γιατί το πιο σοβαρό, που μ’ απασχολεί εμένα αυτή τη στιγμή, είναι μία ταινία που ήδη έχω ξεκινήσει και έχω ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος της. Ψάχνω χρηματοδότηση για να καλύψω το υπόλοιπο τριάντα πέντε τοις εκατό περίπου, οπότε εκεί έχω πολύ δουλειά! (γελάει) Γιατί στον κινηματογράφο δεν μπορείς να το διδάξεις και να φύγεις. Πρέπει να τα κάνεις όλα! Είναι ολιστική τέχνη, πρέπει να είσαι σε όλα τα επίπεδα…
Η θεματική της ταινίας;
Όταν ένας άνθρωπος αγαπάει κάτι παρά πολύ, ό,τι κι αν είναι αυτό το κάτι, αλλά με μια γνήσια αγάπη, που να το κάνει και όραμά του… Δεν μπορείς να το αποχωριστείς αυτό… Γιατί αν το αποχωριστείς, αυτό σημαίνει ότι δεν ζεις πια, ότι είσαι ένας ζωντανός νεκρός. Αν λοιπόν οι άνθρωποι αγαπάνε κάτι τέτοιο και το έχουν ξεχάσει ή αν δεν έχουν αγαπήσει κάτι και το αγαπήσουν, δεν υπάρχει περίπτωση να εμπλακούν στο φόβο. Και εν τέλει στο κακό. Γιατί το κακό είναι η απουσία της αγάπης. Αυτό είναι το βαθύτερο επίπεδο της ταινίας, το οποίο – καθόλου συμπτωματικά – ταυτίζεται με το ελληνικό Πνεύμα, που δημιούργησε αυτό τον πολιτισμό, ο οποίος έχει ανεξαρτητοποιηθεί από τα όριά του. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι ένας οικουμενικός πολιτισμός. Αφορά τη χαρά, το παιχνίδι, την αλληλεγγύη, την αγάπη… Την ευτυχία την ανθρώπινη. Δεν έχει όρια δηλαδή… Ούτε φυλετικά ούτε εθνικά ούτε τίποτα… Πάνω σ’ αυτά χτίζεται η ταινία.
Θα μας πείτε τον τίτλο;
«Το σατυρικό δράμα των Αθηνών». Ο τίτλος παραπέμπει σε δύο επίπεδα. Το ένα επίπεδο έχει να κάνει με το σατυρικό δράμα, το οποίο έχει επινοηθεί από μεγάλους δραματουργούς στην αρχαιότητα. Σώζονται ένα έργο του Σοφοκλή και δύο του Ευριπίδη («Κύκλωψ» και «Άλκηστις»). Το σατυρικό δράμα χτυπάει την κρίση, δεν την αφήνει να κυριαρχήσει επάνω σου σαν μία νόσος. Ανυψώνεται το άτομο, βρίσκει τον εαυτό του και γίνεται δημιουργικό. Περνάει κατευθείαν στη δράση. Και όταν υπάρχει δράση, δεν αφήνει χώρο ούτε στο φόβο, ούτε στις αμφιβολίες, ούτε στις αμφισημίες. Δρω σημαίνει φτιάχνω έργο. Αυτό είναι ένα δώρο που έχουμε εκ Θεού και το οποίο αν δεν το καλλιεργήσουμε, γινόμαστε θύματα της ίδιας της ατονίας μας. Είναι ένα έργο βαθιά ψυχαγωγικό, γιατί έχει μέσα και πολύ γέλιο και πολλή συγκίνηση. Και αφορά – φυσικά – και τα παιδιά. Δεν είναι ένα έργο μόνο για σινεφίλ. Ποτέ δεν με ενδιέφερε το σινεφίλ άλλωστε. Με ενδιέφερε να κάνω ταινίες, όπως οι τέσσερις ταινίες που έχω κάνει, οι οποίες απευθύνονται σε όλους. Ανεξαρτήτως παιδείας και ηλικίας.
Τα θέματά σας για κάθε πόνημα, είτε είναι ταινία, είτε είναι παράσταση ή κάτι άλλο… Πώς αποφασίζετε ότι «Θα κάνω αυτό, θα κάνω το άλλο, θα παγώσω εκείνο και θα το κάνω μετά από τρία χρόνια»;
Ναι… Οι ταινίες που έχω κάνει, έχουν γίνει «από μόνες τους». Είναι κάποιες ιδέες που εμφανίστηκαν κάποια στιγμή… Μια ιδέα μπορεί να είναι μία φράση, μία πρόταση, μία εικόνα… Και σου δίνει το κίνητρο να την περάσεις μετά στο έργο. Γιατί ιδέες έχουν όλοι. Το θέμα είναι να υλοποιήσεις αυτή την ιδέα. Θα πρέπει να δουλέψεις με το μυαλό και την καρδιά ταυτόχρονα, για να γίνει όλο αυτό λόγος. Στη συνέχεια ο λόγος σου δίνει τη βάση να το επεξεργαστείς και να το υλοποιήσεις. Αυτές οι ταινίες έγιναν επειδή ακολούθησα αυτές τις ιδέες. Θα σου πω ένα παράδειγμα. «Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων», επειδή μου το ρωτάνε πολλές φορές… Ποια ήταν η ιδέα… Είχα ένα τρομερό πάθος για τις άγριες τουλίπες της Χίου. Από μικρό παιδί. Και κάθε Μάρτη, που φανταζόμουν πώς μεγαλώνουν και φτάνουν στην πλήρη ακμή τους και με τρέλαινε αυτή η ιδέα! Και όποτε πήγαινα στη Χίο τέτοια εποχή, γύρω στις 20-21 Μαρτίου… πάντα σκεφτόμουν αυτή την ιδέα. Κάποια στιγμή που είχα χρόνο για να κάνω ταινία, είπα «Θα επεξεργαστώ αυτή την ιδέα». Οπότε μου ήλθε η ιδέα το κύκλου των εποχών. Η ταινία αυτή σχεδιάστηκε πάνω στις τέσσερις εποχές. Από μέσα βγαίνανε όλα αυτά τα στοιχεία το λαϊκού πολιτισμού, γιατί έζησα στη Χίο σαν παιδί. Και πέρασαν όλα, χωρίς να έχω στο μυαλό μου κάτι τέτοιο. Και μάλιστα πολλά πέρασαν σε συμβολικό επίπεδο. Βγήκαν πράγματα για τα οποία ήμουν εντελώς ανυποψίαστος. Από την ιδέα για τις τουλίπες ξεκίνησαν όλα. Η ιδέα είναι στην ουσία μία αφετηρία. Αν δεν την ακολουθήσεις, αυτό σημαίνει ότι αγνοείς μία σοβαρή πρόσκληση κι εσύ τεμπελιάζεις. Δηλαδή χάνεις το ραντεβού με το χρόνο…
Διδάσκετε ακόμα;
Στο Πάντειο; Όχι… Δίδαξα από το ’93 μέχρι το ’97.
Σαν εμπειρία για σας;
Είναι αυτό που λένε οι σοφοί. Ο πρώτος που μαθαίνει είναι ο δάσκαλος. Στην ουσία, ο δάσκαλος ωφελείται. Έχω πολλούς φοιτητές που διακρίθηκαν. Εγώ επέμενα σε κάποια πράγματα. Δίδασκα μόνο την «Ποιητική» του Αριστοτέλη. Τίποτε άλλο. Ο Αριστοτέλης τα έχει πει όλα εκεί. Δεν υπάρχει στον κόσμο καινούργιο βιβλίο, να μας ανοίξει τα μάτια, να μας πει ότι έχει ξεχάσει κάτι. Οι ξένοι δεν τον κατάλαβαν και αντ’ αυτού μας έδωσαν ένα συνταγολόγιο. Μόνο ο Συκουτρής κατάλαβε. Αξίζει κανείς να διαβάσει τον πρόλογο του Συκουτρή.
Επειδή καταπιάνεστε με πολλά πράγματα και πάντα με επιτυχία… Στην τέχνη σας υπάρχουν πράγματα που σας αρέσουν ιδιαίτερα ή πράγματα που θα θέλατε να λείπουν;
Ό,τι σχεδιάζω να γίνει, επειδή γίνεται με αυτόν τον τρόπο, που είπαμε, δεν υπάρχει αμφιβολία για το πώς θα βγει. Δεν έχω συναντήσει εμπόδια, δεν έχω κανένα πρόβλημα, δεν έχω συναντήσει ποτέ τίποτα αρνητικό. Ειλικρινά. Το θετικό είναι ότι περνάνε ευχάριστα οι μέρες, οι ώρες εργασίας δεν είναι βάσανο, είναι μόνο χαρά. Δεν κάνουμε περισυλλογή, δεν συζητάμε καν! Η διδασκαλία είναι μόνο το κείμενο. Δεν κάνουμε «καφενείο», δεν εξετάζουμε ποιος είναι ο συγγραφέας. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, κανένα!
Κώστας Κούλης
Τι προκάλεσε όμως να σκεφτείτε ότι «Αυτό που κάνω»…
Όταν έφυγα από το θέατρο ήμουν πέντε χρόνια επαγγελματίας ηθοποιός. Από το ’75 μέχρι το ’80. Το ’80 είδα ότι ενώ πήγαινα παρά πολύ καλά στο θέατρο σαν ηθοποιός, δεν μου άρεσε να συνυπάρχω στο θέατρο. Με απογοήτευσε δηλαδή και γύρισα στον κινηματογράφο. Όταν επανήλθα όμως στο θέατρο, σαν σκηνοθέτης, τότε παρατήρησα κάποια πράγματα… Δεν ήμουν πλέον ηθοποιός. Ήμουν σκηνοθέτης, άκουγα τους άλλους. Και τότε κατάλαβα τι πραγματικά συμβαίνει μ’ αυτό και τι έκανα κι εγώ ο ίδιος, χωρίς να το γνωρίζω όμως. Αν ακολουθούσα την καριέρα του ηθοποιού, σίγουρα θα ήμουν ένας πολύ καλός ηθοποιός. Είχα διακριθεί τότε και σε μικρούς ρόλους κιόλας. Αλλά δεν θα είχα καταφέρει ποτέ να καταλάβω τι κάνω. Οπότε δεν θα μπορούσα να το μεταφέρω αυτό και σαν γνωστικό αντικείμενο στους άλλους. Γι’ αυτό λέω ότι είναι συμπτωματικό αυτό που έγινε.
Στο βραβευθέν έργο σας… Ο τρόπος που δουλέψατε, ο τρόπος που συντονίσατε όλο αυτό… Έχει να κάνει καθαρά μ’ αυτή τη συλλογιστική;
Μόνο μ’ αυτή! Το κείμενο αυτό το έγραψα σ’ ένα μαγνητόφωνο. Το πήρε η ηθοποιός, το έμαθε, της έκανα διορθώσεις μετά, έγινε η τελική ενορχήστρωση και η παράσταση ήταν έτοιμη. Και ήταν έτοιμη από τη στιγμή που η ηθοποιός και η κάθε ηθοποιός μαθαίνει την παρτιτούρα και την κάνει σαν να είναι Ροκ όπερα στην πραγματικότητα. Οπότε δεν έχουμε περίπτωση λάθους. Το λάθος θα γίνει μόνο αν παραβούμε αυτούς τους κανόνες. Αυτή τη στιγμή μπορώ να ξεκινήσω και δέκα έργα μαζί! Να ηχογραφήσω δηλαδή δέκα έργα, που εμένα μου παίρνει λίγο χρόνο, όσο διαρκεί το έργο δηλαδή… Και μετά απλώς να τα δώσω στους ηθοποιούς να τα προχωρήσουν, για να δω αν το κάνουν σωστά και να το ολοκληρώσουμε, ούτως ώστε να το δει και το κοινό.
Πέρα από αυτό που θα δούμε, ετοιμάζετε και κάτι άλλο παράλληλα;
Ναι. Είναι τρεις παραστάσεις ακόμα. Η μία είναι οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», που θα κάνω πάλι με την Ηωάννα Σπανού. Είναι μία ποιητική τριλογία, «Πλούτων και Ευρυδίκη» της Σέβης Δαράκη, που βραβεύτηκε πέρσι μάλιστα με το βραβείο Ακαδημίας… Όταν το ξεκινούσαμε δεν ξέραμε ότι θα βραβευόταν! (γέλια) Ήταν μία πρόταση που μου έκανε μία φίλη εκπαιδευτικός, που έχουμε συνεργασία σ’ αυτή τη μέθοδο. Τη διδάσκει η ίδια στο σχολείο της, στην Πάτρα, στο πειραματικό γυμνάσιο του πανεπιστημίου Πατρών, η Μαίρη Σιριδά. Επίσης, τον ύμνο της αγάπης, από την επιστολή του Απόστολου Παύλου προς Κορινθίους, που θα κάνουμε με την Ευθ. Κώνστα.
Είναι να γίνουν όλα αυτά μέχρι το καλοκαίρι;
Εγώ τα έχω ήδη ξεκινήσει αυτά. Μέσα σ’ αυτό το χρόνο. Γιατί το πιο σοβαρό, που μ’ απασχολεί εμένα αυτή τη στιγμή, είναι μία ταινία που ήδη έχω ξεκινήσει και έχω ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος της. Ψάχνω χρηματοδότηση για να καλύψω το υπόλοιπο τριάντα πέντε τοις εκατό περίπου, οπότε εκεί έχω πολύ δουλειά! (γελάει) Γιατί στον κινηματογράφο δεν μπορείς να το διδάξεις και να φύγεις. Πρέπει να τα κάνεις όλα! Είναι ολιστική τέχνη, πρέπει να είσαι σε όλα τα επίπεδα…
Η θεματική της ταινίας;
Όταν ένας άνθρωπος αγαπάει κάτι παρά πολύ, ό,τι κι αν είναι αυτό το κάτι, αλλά με μια γνήσια αγάπη, που να το κάνει και όραμά του… Δεν μπορείς να το αποχωριστείς αυτό… Γιατί αν το αποχωριστείς, αυτό σημαίνει ότι δεν ζεις πια, ότι είσαι ένας ζωντανός νεκρός. Αν λοιπόν οι άνθρωποι αγαπάνε κάτι τέτοιο και το έχουν ξεχάσει ή αν δεν έχουν αγαπήσει κάτι και το αγαπήσουν, δεν υπάρχει περίπτωση να εμπλακούν στο φόβο. Και εν τέλει στο κακό. Γιατί το κακό είναι η απουσία της αγάπης. Αυτό είναι το βαθύτερο επίπεδο της ταινίας, το οποίο – καθόλου συμπτωματικά – ταυτίζεται με το ελληνικό Πνεύμα, που δημιούργησε αυτό τον πολιτισμό, ο οποίος έχει ανεξαρτητοποιηθεί από τα όριά του. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι ένας οικουμενικός πολιτισμός. Αφορά τη χαρά, το παιχνίδι, την αλληλεγγύη, την αγάπη… Την ευτυχία την ανθρώπινη. Δεν έχει όρια δηλαδή… Ούτε φυλετικά ούτε εθνικά ούτε τίποτα… Πάνω σ’ αυτά χτίζεται η ταινία.
Θα μας πείτε τον τίτλο;
«Το σατυρικό δράμα των Αθηνών». Ο τίτλος παραπέμπει σε δύο επίπεδα. Το ένα επίπεδο έχει να κάνει με το σατυρικό δράμα, το οποίο έχει επινοηθεί από μεγάλους δραματουργούς στην αρχαιότητα. Σώζονται ένα έργο του Σοφοκλή και δύο του Ευριπίδη («Κύκλωψ» και «Άλκηστις»). Το σατυρικό δράμα χτυπάει την κρίση, δεν την αφήνει να κυριαρχήσει επάνω σου σαν μία νόσος. Ανυψώνεται το άτομο, βρίσκει τον εαυτό του και γίνεται δημιουργικό. Περνάει κατευθείαν στη δράση. Και όταν υπάρχει δράση, δεν αφήνει χώρο ούτε στο φόβο, ούτε στις αμφιβολίες, ούτε στις αμφισημίες. Δρω σημαίνει φτιάχνω έργο. Αυτό είναι ένα δώρο που έχουμε εκ Θεού και το οποίο αν δεν το καλλιεργήσουμε, γινόμαστε θύματα της ίδιας της ατονίας μας. Είναι ένα έργο βαθιά ψυχαγωγικό, γιατί έχει μέσα και πολύ γέλιο και πολλή συγκίνηση. Και αφορά – φυσικά – και τα παιδιά. Δεν είναι ένα έργο μόνο για σινεφίλ. Ποτέ δεν με ενδιέφερε το σινεφίλ άλλωστε. Με ενδιέφερε να κάνω ταινίες, όπως οι τέσσερις ταινίες που έχω κάνει, οι οποίες απευθύνονται σε όλους. Ανεξαρτήτως παιδείας και ηλικίας.
Τα θέματά σας για κάθε πόνημα, είτε είναι ταινία, είτε είναι παράσταση ή κάτι άλλο… Πώς αποφασίζετε ότι «Θα κάνω αυτό, θα κάνω το άλλο, θα παγώσω εκείνο και θα το κάνω μετά από τρία χρόνια»;
Ναι… Οι ταινίες που έχω κάνει, έχουν γίνει «από μόνες τους». Είναι κάποιες ιδέες που εμφανίστηκαν κάποια στιγμή… Μια ιδέα μπορεί να είναι μία φράση, μία πρόταση, μία εικόνα… Και σου δίνει το κίνητρο να την περάσεις μετά στο έργο. Γιατί ιδέες έχουν όλοι. Το θέμα είναι να υλοποιήσεις αυτή την ιδέα. Θα πρέπει να δουλέψεις με το μυαλό και την καρδιά ταυτόχρονα, για να γίνει όλο αυτό λόγος. Στη συνέχεια ο λόγος σου δίνει τη βάση να το επεξεργαστείς και να το υλοποιήσεις. Αυτές οι ταινίες έγιναν επειδή ακολούθησα αυτές τις ιδέες. Θα σου πω ένα παράδειγμα. «Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων», επειδή μου το ρωτάνε πολλές φορές… Ποια ήταν η ιδέα… Είχα ένα τρομερό πάθος για τις άγριες τουλίπες της Χίου. Από μικρό παιδί. Και κάθε Μάρτη, που φανταζόμουν πώς μεγαλώνουν και φτάνουν στην πλήρη ακμή τους και με τρέλαινε αυτή η ιδέα! Και όποτε πήγαινα στη Χίο τέτοια εποχή, γύρω στις 20-21 Μαρτίου… πάντα σκεφτόμουν αυτή την ιδέα. Κάποια στιγμή που είχα χρόνο για να κάνω ταινία, είπα «Θα επεξεργαστώ αυτή την ιδέα». Οπότε μου ήλθε η ιδέα το κύκλου των εποχών. Η ταινία αυτή σχεδιάστηκε πάνω στις τέσσερις εποχές. Από μέσα βγαίνανε όλα αυτά τα στοιχεία το λαϊκού πολιτισμού, γιατί έζησα στη Χίο σαν παιδί. Και πέρασαν όλα, χωρίς να έχω στο μυαλό μου κάτι τέτοιο. Και μάλιστα πολλά πέρασαν σε συμβολικό επίπεδο. Βγήκαν πράγματα για τα οποία ήμουν εντελώς ανυποψίαστος. Από την ιδέα για τις τουλίπες ξεκίνησαν όλα. Η ιδέα είναι στην ουσία μία αφετηρία. Αν δεν την ακολουθήσεις, αυτό σημαίνει ότι αγνοείς μία σοβαρή πρόσκληση κι εσύ τεμπελιάζεις. Δηλαδή χάνεις το ραντεβού με το χρόνο…
Διδάσκετε ακόμα;
Στο Πάντειο; Όχι… Δίδαξα από το ’93 μέχρι το ’97.
Σαν εμπειρία για σας;
Είναι αυτό που λένε οι σοφοί. Ο πρώτος που μαθαίνει είναι ο δάσκαλος. Στην ουσία, ο δάσκαλος ωφελείται. Έχω πολλούς φοιτητές που διακρίθηκαν. Εγώ επέμενα σε κάποια πράγματα. Δίδασκα μόνο την «Ποιητική» του Αριστοτέλη. Τίποτε άλλο. Ο Αριστοτέλης τα έχει πει όλα εκεί. Δεν υπάρχει στον κόσμο καινούργιο βιβλίο, να μας ανοίξει τα μάτια, να μας πει ότι έχει ξεχάσει κάτι. Οι ξένοι δεν τον κατάλαβαν και αντ’ αυτού μας έδωσαν ένα συνταγολόγιο. Μόνο ο Συκουτρής κατάλαβε. Αξίζει κανείς να διαβάσει τον πρόλογο του Συκουτρή.
Επειδή καταπιάνεστε με πολλά πράγματα και πάντα με επιτυχία… Στην τέχνη σας υπάρχουν πράγματα που σας αρέσουν ιδιαίτερα ή πράγματα που θα θέλατε να λείπουν;
Ό,τι σχεδιάζω να γίνει, επειδή γίνεται με αυτόν τον τρόπο, που είπαμε, δεν υπάρχει αμφιβολία για το πώς θα βγει. Δεν έχω συναντήσει εμπόδια, δεν έχω κανένα πρόβλημα, δεν έχω συναντήσει ποτέ τίποτα αρνητικό. Ειλικρινά. Το θετικό είναι ότι περνάνε ευχάριστα οι μέρες, οι ώρες εργασίας δεν είναι βάσανο, είναι μόνο χαρά. Δεν κάνουμε περισυλλογή, δεν συζητάμε καν! Η διδασκαλία είναι μόνο το κείμενο. Δεν κάνουμε «καφενείο», δεν εξετάζουμε ποιος είναι ο συγγραφέας. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, κανένα!
Κώστας Κούλης
Joomla Social by OrdaSoft!
