Αιμίλιος Χειλάκης, Αθηνά Μαξίμου - Η συνέντευξη
- Λεπτομέρειες
- Κατηγορία: Συνεντεύξεις
- Δημοσιεύθηκε : Τρίτη, 10 Δεκεμβρίου 2019 02:37
Τι ωραία που όλες τις ερωτήσεις που είχαμε ετοιμάσει τις πετάξαμε στον κάλαθο των αχρήστων από το πρώτο λεπτό της κουβέντας! Βρεθήκαμε στο θέατρο Βεάκη, απέναντι από τον Αιμίλιο Χειλάκη και την Αθηνά Μαξίμου, τους πρωταγωνιστές του «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας». Ο Αιμίλιος μάλιστα έχει σκηνοθετήσει την παράσταση, μαζί με το Μανώλη Δούνια. Ξεκινώντας να ρωτάμε διαπιστώνουμε ότι η συνέντευξη παίρνει, με τρόπο εκπληκτικό, από μόνη της το τιμόνι και οδηγεί εκείνη τις ερωτήσεις, στήνοντας το σκηνικό για ένα όνειρο φθινοπωρινής κουβέντας. Από τις πλέον υπέροχες συνεντεύξεις που έχουμε κάνει όλα αυτά τα χρόνια, παρέα με δύο ανθρώπους τόσο δημιουργικούς και τόσο ανθρώπους ταυτόχρονα. Θερμές ευχαριστίες στην Όλγα Παυλάτου, η ο οποία φρόντισε να πραγματοποιηθεί αυτή η συνέντευξη.
Έχει πλάκα η διπλή διανομή;
Αθηνά Μαξίμου: Εννοείτε να παίζουμε δύο διαφορετικούς ρόλους;
Μάλιστα.
Αθηνά: Κοιτάξτε… όταν ξεκινούσαμε πριν από τρία χρόνια να μελετάμε το ζήτημα της διπλής διανομή;
Αιμίλιος Χειλάκης: Πριν από έξι χρόνια (σ.σ. η χροιά της φωνής του Αιμίλιου Χειλάκη απλά αψηφά κάθε λογική – μόνο με τον Geoff Tate έχουμε νιώσει παρόμοια ανατριχίλα)… Άμλετ.
Αθηνά: Ναι, σωστά. Αν και εκεί δεν ήταν ακριβώς διπλή η διανομή. Ήταν όλοι οι ρόλοι σε έναν άνθρωπο.
Αιμίλιος: Ήταν στο «Μόνος με τον Άμλετ». Κοίτα… Όσο πιο πολλούς ρόλους κάνει κάποιος ηθοποιός μέσα σε ένα έργο, τόσο πιο πολύ αφηγηματική γίνεται η παράσταση. Τι καλό έχει όταν κάνεις δύο ή τρεις ρόλους; Δεν κινείσαι ποτέ ψυχολογικά. Δεν προ-συγκινείσαι για να παίξεις. Γιατί λες τι ειπώθηκε κάποτε σε ένα λογοτεχνικό παρελθόν. Αυτό είναι!
Αθηνά: Ασχολείσαι δηλαδή πιο πολύ με την ιστορία, παρά με αυτό που κάνουμε εμείς οι ηθοποιοί, που ο καθένας δηλαδή αναλαμβάνει από ένα ρόλο. Και – συνειδητά ή ασυνείδητα – με το ναρκισσισμό που έχει κάθε ηθοποιός, θεωρεί ότι πρέπει να φέρει σε πέρας, όσο καλύτερα γίνεται, το ένα πρόσωπο που υποδύεται στην ιστορία. Όταν όμως έχεις διπλή ή τριπλή διανομή… Ο Αιμίλιος το ξεκίνησε αυτό στο «Μόνος με τον Άμλετ»… Μετά συνεχίσαμε κάνοντας την «Ιφιγένεια εν Αυλίδει», που ήμαστε τρεις υποκριτές, από δύο ρόλους ο καθένας… Πρόπερσι με την «Αντιγόνη» κάναμε το ίδιο…
Αιμίλιος: Παρένθεση εδώ. Η Αθηνά έκανε την Αντιγόνη και είχε τη σκηνή που πέθαινε και τριάντα δευτερόλεπτα αργότερα έπρεπε να βγει στη σκηνή ως Τειρεσίας.
Αθηνά: Οπότε έτσι αντιστέκεται κανείς σε αυτό το ναρκισσισμό…
Αιμίλιος: Δεν ψάχνουμε για συναισθηματικά ισοδύναμα. Αυτό είναι το θέμα. Είναι σαν αυτό που είχα απαντήσει κάποτε σε ένα δημοσιογράφο… «Ο Οιδίποδάς σου δεν ήταν πολύ συναισθηματικός». Του λέω «Ποιο είναι το συναισθηματικό ισοδύναμο του ανθρώπου που έχει κοιμηθεί με τη μητέρα του και έχει σκοτώσει τον πατέρα του»; Δεν υπάρχει συναισθηματικό ισοδύναμο.
Αθηνά: Νομίζω βέβαια ότι αυτό ανήκει σε μια γενικότερα ιστορία του θεάτρου. Το δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα τα πράγματα μπήκαν σε ένα, ας το πούμε πεδίο, λόγω όλων αυτών των υπέροχων συγγραφέων. Ίψεν, Στρίντμπεργκ… Οι ηθοποιοί και οι σκηνοθέτες, λόγω του Στανισλάφσκι, έβγαιναν στη σκηνή έχοντας κατά νου αν ο ρόλος φορά ψηλά παπούτσια ή κουτσαίνει ή κάτι άλλο… Σήμερα πια, το 2019 και δεν νομίζω ότι μόνο εμείς το ενστερνιζόμαστε, υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που ρέπουν προς αυτό, η ιστορία που αφηγείται μία παράσταση είναι αυτή που έχει αξία.
Αιμίλιος: Αυτό είναι το σημαντικό.
Αθηνά: Αυτό είναι που ακουμπά το θεατή. Χωρίς βέβαια να θεωρεί υποδεέστερο τον τρόπο. Σιγά-σιγά, πάμε ένα βήμα παρακάτω.
Τρία χρόνια πριν ήταν που αρχίσατε να σκέφτεστε να ανεβάσετε το «Όνειρο»;
Αιμίλιος: Όχι, όχι… (σ.σ. μικρή παύση) Δεν θέλουμε να ανεβάσουμε καμία παράσταση! Ποτέ! (σ.σ. Η Αθηνά γελάει) Σκέψου ότι ξεκινάμε έτσι. Ότι δεν μας ενδιαφέρει να παίξουμε κανένα ρόλο. Και ότι δεν μας ενδιαφέρει κανένα έργο. Αλλά κάποια στιγμή, ρε παιδί μου, θέλεις να μιλήσεις για τον εμφύλιο στην Ελλάδα σήμερα. Γιατί για εμφύλιο πρόκειται. Είναι φιλό-εμφυλιακό το κλίμα…
Αθηνά: Ποτέ δεν έπαψε να είναι βέβαια…
Αιμίλιος: Και λες «Ποιο είναι το μοναδικό έργο που μιλάει γι’ αυτό; ‘Ο βυσσινόκηπος’»…
Αθηνά: Κάθε φορά, οι άνθρωποι που γράφουν, γράφουν επηρεασμένοι από την εποχή τους. Από αυτά που τους απασχολούν υπαρξιακά ή πολιτειακά την ανάλογη εποχή. Γι’ αυτό και μερικά έργα είναι διαχρονικά. Γιατί κάποια πράγματα που λένε ή κάνουν οι άνθρωποι δεν αλλάζουν.
Αιμίλιος: Το καλοκαίρι του ’17, όταν τελειώσαμε την «Ιφιγένεια», σκεφτόμαστε τι να κάνουμε μετά. Και λέμε «Δες λίγο γύρω σου… Έχεις ένα Τσίπρα να λέει πράγματα τα οποία δεν διαχειρίζεται, έχεις ένα Μητσοτάκη, ο οποίος λέει πράγματα τα οποία θα έλεγε ούτως ή άλλως ο Τσίπρας, αλλά φοβάται να τα πει, μην θεωρηθεί ότι είναι κι αυτός έτσι, αλλά ουσιαστικά ο Τσίπρας είναι πιο κεντροδεξιός από το Μητσοτάκη, άρα ο Μητσοτάκης τι να αναλάβει»; Και λες «Μισό λεπτάκι… Τι είναι το δίκαιο και το περί δικαίου αίσθημα; Πώς νιώθουμε ασφαλείς σε σχέση με αυτό που θέλουμε και σε σχέση με αυτό που γίνεται»; Ποιο έργο έχει μιλήσει γι’ αυτό; Η «Αντιγόνη». Αλλά αν υπενθυμίσεις ότι πάντα υπάρχει η ερώτηση του χορού, ο οποίος χορός είναι οι πολίτες της Θήβας, τι κάνουμε; Τι συμβαίνει; Κι αν ακουστεί αυτή η ερώτηση, κάποιος θα την κάνει και ο ίδιο στον εαυτό του. Μας λέγαν πέρσι «Πώς νιώθετε που παίζετε τον Κρέοντα»; Δεν νιώθω κάτι. Χρησιμοποιώ τα λόγια του Σοφοκλή για να μιλήσω για το σήμερα. Κρέοντας λέγεται αυτός; Καλά που μου το θυμίσατε!
Αθηνά: Πάντα τα έργα θα είναι φορείς των νοημάτων, των μεγάλων ιδεών, των υπαρξιακών ερωτηματικών…
Αιμίλιος: Το «Όνειρο» ας πούμε… Μιλάει διαρκώς για τον έρωτα ως κτήση. «Μου ανήκει». «Μου την έχει δώσει ο πατέρας της». «Έχω παρά πολλά λεφτά και τη δικαιούμαι». Μου ανήκεις, σου ανήκω, ΕΓΩ σε έχω. Και κάποια στιγμή έρχεται στο τέλος το «γελοίο» θεατρικό των μαστόρων, που ακούγεται για πρώτη φορά ο έρωτας ως πραγματικό γεγονός. Κάποιος πεθαίνει από έρωτα για κάποιον.
Αθηνά: Ναι. Κάποιος αυτοκτονεί γιατί βλέπει τον άνθρωπο που έχει ερωτευθεί, νεκρό…
Αιμίλιος: Ας πούμε, μιλάει το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» για την ερωτική μανία. Σκέψου τι μανίες είχαμε αυτούς του καιρούς που έχουμε ζήσει, τα τελευταία χρόνια. Μανίες μοναξιάς, μανίες διεκδίκησης, μανίες μόνιμου δικαιώματος και καμίας υποχρέωσης, μανίες καταδίωξης… Κάθε έργο έχει και μια ιστορία που αφηγείται. Αν σου πω την ιστορία του «Ονείρου», ίσως εσύ αναρωτηθείς μέσα σου γι’ αυτό που μας έκανε και μας να ξεκινήσουμε το έργο. Δεν πρόκειται να σου πούμε «Σκέψου ποια μανία έχεις στη ζωή σου». Άμα το σκεφτείς, το σκέφτηκες. Αυτό είναι το θέατρο εξάλλου.
Αθηνά: Έτσι είναι όλη η τέχνη. Είτε είναι θέατρο, είτε λογοτεχνία, είτε ζωγραφική, είτε κινηματογράφος, αυτό το νόημα έχει. Να χρησιμοποιήσουμε μία ιστορία, ένα μύθο, μία αφήγηση, για να μιλήσουμε για μας. Για να μιλήσουμε για κάτι που μας απασχολεί.
Το μήνυμα που περνάτε αλλάζει;
Αιμίλιος: Πρόσεξε. Εμείς σου περνάμε, με το λόγο, μία εντύπωση. Η θεατρική πράξη περνάει, με σύνολο παραστασιμότητας, οπτική, εικαστική, του λόγου, της κίνησης… περνάει ένα μήνυμα που είναι τόσο πολλαπλό και τόσο πρισματικό, που ο καθένας πιάνει μία αχτίδα χρώματος. Αυτό είναι το άξιο της παραστατικής τέχνης, αυτό είναι το σπουδαίο.
Αθηνά: Θα πρέπει βέβαια να πείσει το θεατή. Αυτό είναι που κάνει το θεατή να κάθεται στην καρέκλα του και όχι να ξαπλώνει. Γιατί ξαφνικά καταλαβαίνει ότι κάτι «εκεί πάνω» έχει να κάνει και με τη δική του ζωή.
Το πολυδιάστατο του μηνύματος έχει να κάνει με το πώς αναδίδεται από το κείμενο μέσω των υποκριτών και της σκηνοθεσίας;
Αιμίλιος: Μέσω της κίνησης, μέσω της σκηνοθεσίας, της μουσικής… Ήταν προχθές εδώ ο Σταύρος Ξαρχάκος. Τι να πεις για το Σταύρο τον Ξαρχάκο… Ήταν αυτό που λες «Παρίσταμαι σε μία σκηνή», που ο Σταύρος Ξαρχάκος βλέπει κάτι. Γιατί ο Σταύρος είναι μεγαλύτερο μνημείο μουσικής, λόγου και διανόησης, σε σχέση με μας, που είμαστε πιο νεόκοποι για να μιλήσουμε γι’ αυτή ή για να διανοηθούμε σε σχέση με τα προβλήματα. Και μας ρωτάει ο Σταύρος «Γιατί σταμάτησε η μουσική από το σημείο εκείνο και μετά»; Του λέμε ότι δραματουργικά θέλαμε να σταματήσει οτιδήποτε έχει να κάνει με το όνειρο, γιατί έρχεται η λογική. Και μου κάνει «Χα! ΟΚ… Εσείς το λέτε αυτό». Τόσο ωραία πήγε. Του έλειψε η μουσική. Αυτό εμένα όμως μου λέει κάτι. Εμείς κάνουμε μία δήλωση «από πάνω», που κάποιος την πήρε και συμφώνησε ή διαφώνησε. Άκου το μαγικό τώρα. Γιατί είναι εργαλείο δημοκρατίας το θέατρο; Γιατί ακούγεται μία άποψη, που έχεις δικαίωμα να διαφωνήσεις. Είναι από τα τελευταία μέρη, παγκοσμίως, στο θέατρο, όπου κάπου ακούγεται μια γνώμη και κάποιοι κάθονται – μιάμιση ή δύο ώρες – ήσυχοι για να την ακούσουν. Μπορεί κάποια στιγμή να πεταχτεί κάποιος και να πει «Διαφωνώ». Κι όταν γίνει αυτή η διάρρηξη του χωροχρόνου της θεατρικής πράξης με το θεατή, γιατί εμένα μου έχει συμβεί, στην «Αγία Ιωάννα των σφαγείων», είναι μαγικό. Συμβαίνει κάτι πολύ μεγαλύτερο από σένα. Εκείνη τη στιγμή καταλαβαίνεις την αξία του Μπρεχτ, του Μολιέρου, του Σαίξπηρ… Αυτό που έχεις την υποχρέωση να μεταδώσεις ό,τι λένε. Γιατί λέγεται «ερμηνεία» επίσης; Γιατί εγώ διαβάζω το έργο του Σαίξπηρ και το καταλαβαίνω «έτσι». Έτσι το ερμηνεύω μέσα μου. Έτσι θα σας το μεταδώσω. Κάποιος είδε το «Όνειρο» και είπε «Μα εδώ εσείς έχετε απομακρύνει το τάδε σημείο». Οκέι… Ανέβασέ το εσύ, για να αναδείξεις εσύ αυτό το σημείο. Είναι δείγμα βλακείας το να διαφωνείς με κάτι που εσύ δεν θα έκανες.
Αθηνά: Είναι ανόητο να πει κανείς ότι «Αυτό είναι έτσι». Τίποτα δεν είναι μόνο ένα πράγμα.
Αιμίλιος: Είναι αυτό που καταλάβαμε. Σε ενδιαφέρει; Τέλεια! Μην μου πεις «Εγώ δεν θα το έκανα έτσι, άρα δεν μ’ αρέσει». Είναι δείγμα βλακείας. Πραγματικά! Είναι ιατρικό το πρόβλημα πια. Και συμβαίνει συχνά. Συνήθως οι άνθρωποι, οι οποίοι διαφωνούν, είναι γιατί δεν θα το έκαναν έτσι οι ίδιοι.
Αθηνά: Το να διαφωνείς είναι φυσιολογικό. Το να είσαι απόλυτος ότι αυτό που εσύ πιστεύεις, που εσύ αντιλαμβάνεσαι, είναι το σωστό, αυτό… είναι η κόλαση στην κοινωνία μας.
Αιμίλιος: Μου έλεγε μία κυρία, ογδόντα χρονών περίπου… «Γιατί πάνε τα αγόρια να φιληθούνε»; Λέω «Είναι τέσσερις έφηβοι σε ένα δάσος, μαγεμένοι. Τα πάντα μπορούν να συμβούν»… Μου απαντά «Δεν λέει αυτό ο Σαίξπηρ»!
Αθηνά: Σαν είναι η αυθεντία στο τι λέει ο Σαίξπηρ, πότε το λέει, τι λέει ο Ευριπίδης… Όλοι κάνουμε ερμηνεία…
Αιμίλιος: Βέβαια, αυτό ισχύει συχνά και γι’ αυτούς που συμφωνούν απόλυτα μαζί σου. Λες «Συμφωνείς μαζί μου… Ακόμα δεν έχω καταλάβει τι έχω κάνει»… (πολλά γέλια) Γιατί κι εγώ μπορεί να έχω φτιάξει κάτι και να το ψάχνω μετά. Είναι κάτι τύποι υπέρμαχοι… Είναι οι υπέρμαχοι του εγώ σου! Οι οποίοι σου λένε ότι αυτό που έχεις κάνει είναι θεϊκό. Παιδιά, δεν είναι θεϊκό, έχει λάθη. Να τα βρούμε ένα-ένα μαζί… Ξέρετε γιατί κάνουμε κριτική στην τέχνη πολλές φορές; Γιατί δεν αντέχουμε την άποψη. Δεν θα μπει ποτέ κριτική που να αφορά κάτι αδιάφορο…
Μέχρι πότε θα είστε εδώ με το καλό;
Αιμίλιος: Μέχρι τις γιορτές και μάλιστα αυστηρά.
Του Πάσχα ή τώρα;
Αθηνά: Όχι! Τώρα. Ήδη ξεκινάμε πρόβες για το επόμενο.
Αιμίλιος: 17 Ιανουαρίου ξεκινάνε οι «Τρεις αδελφές» του Τσέχωφ.
Τι είναι αυτό που κάνει δύο νέους ανθρώπους να ονειρεύονται και να δημιουργούν;
Αθηνά: Η αγάπη για τη ζωή… Η αγάπη για την ύπαρξη… Η αγάπη για τον άνθρωπο.
Αιμίλιος: Στα δεκαπέντε μου διάβασα Μπακούνιν, Μαρξ και Μαλατέστα και Βέμπερ και Κροπότκιν. Ξεκίνησα να διαβάζω μόνος μου ποιήματα του Μπρεχτ. Και προσπαθούσα να τα εξηγήσω σε ένα φίλο μου. Δεν μπορούσα. Πώς να εξηγήσεις την ποίηση; Όταν άρχισα να ασχολούμαι με την παραστατική τέχνη, κατάλαβα ότι μπορείς να εξηγείς πράγματα ανεξήγητα. Κι επειδή είμαι ένας πολυλογάς άνθρωπος και θέλω διαρκώς να μιλάω στους άλλους, (γέλια) ξυπνάω και λέω «Πώς θα μιλήσουμε, ρε παιδί μου, σήμερα γι’ αυτό το θέμα; Ποιο έργο θα μπορούσε να το κάνει»;
Αθηνά: Πρέπει κανείς να έχει προσωπικό λόγο για να συνεχίσει να κάνει αυτό που κάνει. Ό,τι κι αν είναι. Τέχνη ή η δουλειά του…
Αιμίλιος: Μου έλεγε η μητέρα μου, η οποία είναι ογδόντα τριών ετών, «Έχεις σταματήσει να βρίζεις». Μικρός έβριζα παρά πολύ… Της λέω «Ναι, επειδή κάνω θέατρο». Η τέχνη μας λοιπόν είναι με ένα τρόπο το «Βρίζοντας του κοινό» του Πέτερ Χάντκε, ο οποίος πήρε πρόσφατα το Νόμπελ λογοτεχνίας. Αν σταματήσεις την παράσταση και πεις «Είστε εδώ πέρα σήμερα γιατί σας βάλαμε μια παγίδα. Σας είπαμε ότι θα παίξουμε το ‘Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας’. Κι εμείς σας μιλάμε για τη δημοκρατία. Ζώα»! Το «ζώα» έχει να κάνει με τα ακροδεξιά στοιχεία του χώρου μας…
Αθηνά: Τα ζώα είναι υπέροχα πλάσματα… αυτοί είναι υπάνθρωποι… ανόητα θεωρούν ότι αυτό είναι μόνο έτσι…
Κώστας Κούλης, Μαίρη Ζαρακοβίτη
Φωτογραφίες: ΕΜΑΝΟΝ, Χριστίνα Μάτσια
Έχει πλάκα η διπλή διανομή;
Αθηνά Μαξίμου: Εννοείτε να παίζουμε δύο διαφορετικούς ρόλους;
Μάλιστα.
Αθηνά: Κοιτάξτε… όταν ξεκινούσαμε πριν από τρία χρόνια να μελετάμε το ζήτημα της διπλής διανομή;
Αιμίλιος Χειλάκης: Πριν από έξι χρόνια (σ.σ. η χροιά της φωνής του Αιμίλιου Χειλάκη απλά αψηφά κάθε λογική – μόνο με τον Geoff Tate έχουμε νιώσει παρόμοια ανατριχίλα)… Άμλετ.
Αθηνά: Ναι, σωστά. Αν και εκεί δεν ήταν ακριβώς διπλή η διανομή. Ήταν όλοι οι ρόλοι σε έναν άνθρωπο.
Αιμίλιος: Ήταν στο «Μόνος με τον Άμλετ». Κοίτα… Όσο πιο πολλούς ρόλους κάνει κάποιος ηθοποιός μέσα σε ένα έργο, τόσο πιο πολύ αφηγηματική γίνεται η παράσταση. Τι καλό έχει όταν κάνεις δύο ή τρεις ρόλους; Δεν κινείσαι ποτέ ψυχολογικά. Δεν προ-συγκινείσαι για να παίξεις. Γιατί λες τι ειπώθηκε κάποτε σε ένα λογοτεχνικό παρελθόν. Αυτό είναι!
Αθηνά: Ασχολείσαι δηλαδή πιο πολύ με την ιστορία, παρά με αυτό που κάνουμε εμείς οι ηθοποιοί, που ο καθένας δηλαδή αναλαμβάνει από ένα ρόλο. Και – συνειδητά ή ασυνείδητα – με το ναρκισσισμό που έχει κάθε ηθοποιός, θεωρεί ότι πρέπει να φέρει σε πέρας, όσο καλύτερα γίνεται, το ένα πρόσωπο που υποδύεται στην ιστορία. Όταν όμως έχεις διπλή ή τριπλή διανομή… Ο Αιμίλιος το ξεκίνησε αυτό στο «Μόνος με τον Άμλετ»… Μετά συνεχίσαμε κάνοντας την «Ιφιγένεια εν Αυλίδει», που ήμαστε τρεις υποκριτές, από δύο ρόλους ο καθένας… Πρόπερσι με την «Αντιγόνη» κάναμε το ίδιο…
Αιμίλιος: Παρένθεση εδώ. Η Αθηνά έκανε την Αντιγόνη και είχε τη σκηνή που πέθαινε και τριάντα δευτερόλεπτα αργότερα έπρεπε να βγει στη σκηνή ως Τειρεσίας.
Αθηνά: Οπότε έτσι αντιστέκεται κανείς σε αυτό το ναρκισσισμό…
Αιμίλιος: Δεν ψάχνουμε για συναισθηματικά ισοδύναμα. Αυτό είναι το θέμα. Είναι σαν αυτό που είχα απαντήσει κάποτε σε ένα δημοσιογράφο… «Ο Οιδίποδάς σου δεν ήταν πολύ συναισθηματικός». Του λέω «Ποιο είναι το συναισθηματικό ισοδύναμο του ανθρώπου που έχει κοιμηθεί με τη μητέρα του και έχει σκοτώσει τον πατέρα του»; Δεν υπάρχει συναισθηματικό ισοδύναμο.
Αθηνά: Νομίζω βέβαια ότι αυτό ανήκει σε μια γενικότερα ιστορία του θεάτρου. Το δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα τα πράγματα μπήκαν σε ένα, ας το πούμε πεδίο, λόγω όλων αυτών των υπέροχων συγγραφέων. Ίψεν, Στρίντμπεργκ… Οι ηθοποιοί και οι σκηνοθέτες, λόγω του Στανισλάφσκι, έβγαιναν στη σκηνή έχοντας κατά νου αν ο ρόλος φορά ψηλά παπούτσια ή κουτσαίνει ή κάτι άλλο… Σήμερα πια, το 2019 και δεν νομίζω ότι μόνο εμείς το ενστερνιζόμαστε, υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που ρέπουν προς αυτό, η ιστορία που αφηγείται μία παράσταση είναι αυτή που έχει αξία.
Αιμίλιος: Αυτό είναι το σημαντικό.
Αθηνά: Αυτό είναι που ακουμπά το θεατή. Χωρίς βέβαια να θεωρεί υποδεέστερο τον τρόπο. Σιγά-σιγά, πάμε ένα βήμα παρακάτω.
Τρία χρόνια πριν ήταν που αρχίσατε να σκέφτεστε να ανεβάσετε το «Όνειρο»;
Αιμίλιος: Όχι, όχι… (σ.σ. μικρή παύση) Δεν θέλουμε να ανεβάσουμε καμία παράσταση! Ποτέ! (σ.σ. Η Αθηνά γελάει) Σκέψου ότι ξεκινάμε έτσι. Ότι δεν μας ενδιαφέρει να παίξουμε κανένα ρόλο. Και ότι δεν μας ενδιαφέρει κανένα έργο. Αλλά κάποια στιγμή, ρε παιδί μου, θέλεις να μιλήσεις για τον εμφύλιο στην Ελλάδα σήμερα. Γιατί για εμφύλιο πρόκειται. Είναι φιλό-εμφυλιακό το κλίμα…
Αθηνά: Ποτέ δεν έπαψε να είναι βέβαια…
Αιμίλιος: Και λες «Ποιο είναι το μοναδικό έργο που μιλάει γι’ αυτό; ‘Ο βυσσινόκηπος’»…
Αθηνά: Κάθε φορά, οι άνθρωποι που γράφουν, γράφουν επηρεασμένοι από την εποχή τους. Από αυτά που τους απασχολούν υπαρξιακά ή πολιτειακά την ανάλογη εποχή. Γι’ αυτό και μερικά έργα είναι διαχρονικά. Γιατί κάποια πράγματα που λένε ή κάνουν οι άνθρωποι δεν αλλάζουν.
Αιμίλιος: Το καλοκαίρι του ’17, όταν τελειώσαμε την «Ιφιγένεια», σκεφτόμαστε τι να κάνουμε μετά. Και λέμε «Δες λίγο γύρω σου… Έχεις ένα Τσίπρα να λέει πράγματα τα οποία δεν διαχειρίζεται, έχεις ένα Μητσοτάκη, ο οποίος λέει πράγματα τα οποία θα έλεγε ούτως ή άλλως ο Τσίπρας, αλλά φοβάται να τα πει, μην θεωρηθεί ότι είναι κι αυτός έτσι, αλλά ουσιαστικά ο Τσίπρας είναι πιο κεντροδεξιός από το Μητσοτάκη, άρα ο Μητσοτάκης τι να αναλάβει»; Και λες «Μισό λεπτάκι… Τι είναι το δίκαιο και το περί δικαίου αίσθημα; Πώς νιώθουμε ασφαλείς σε σχέση με αυτό που θέλουμε και σε σχέση με αυτό που γίνεται»; Ποιο έργο έχει μιλήσει γι’ αυτό; Η «Αντιγόνη». Αλλά αν υπενθυμίσεις ότι πάντα υπάρχει η ερώτηση του χορού, ο οποίος χορός είναι οι πολίτες της Θήβας, τι κάνουμε; Τι συμβαίνει; Κι αν ακουστεί αυτή η ερώτηση, κάποιος θα την κάνει και ο ίδιο στον εαυτό του. Μας λέγαν πέρσι «Πώς νιώθετε που παίζετε τον Κρέοντα»; Δεν νιώθω κάτι. Χρησιμοποιώ τα λόγια του Σοφοκλή για να μιλήσω για το σήμερα. Κρέοντας λέγεται αυτός; Καλά που μου το θυμίσατε!
Αθηνά: Πάντα τα έργα θα είναι φορείς των νοημάτων, των μεγάλων ιδεών, των υπαρξιακών ερωτηματικών…
Αιμίλιος: Το «Όνειρο» ας πούμε… Μιλάει διαρκώς για τον έρωτα ως κτήση. «Μου ανήκει». «Μου την έχει δώσει ο πατέρας της». «Έχω παρά πολλά λεφτά και τη δικαιούμαι». Μου ανήκεις, σου ανήκω, ΕΓΩ σε έχω. Και κάποια στιγμή έρχεται στο τέλος το «γελοίο» θεατρικό των μαστόρων, που ακούγεται για πρώτη φορά ο έρωτας ως πραγματικό γεγονός. Κάποιος πεθαίνει από έρωτα για κάποιον.
Αθηνά: Ναι. Κάποιος αυτοκτονεί γιατί βλέπει τον άνθρωπο που έχει ερωτευθεί, νεκρό…
Αιμίλιος: Ας πούμε, μιλάει το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» για την ερωτική μανία. Σκέψου τι μανίες είχαμε αυτούς του καιρούς που έχουμε ζήσει, τα τελευταία χρόνια. Μανίες μοναξιάς, μανίες διεκδίκησης, μανίες μόνιμου δικαιώματος και καμίας υποχρέωσης, μανίες καταδίωξης… Κάθε έργο έχει και μια ιστορία που αφηγείται. Αν σου πω την ιστορία του «Ονείρου», ίσως εσύ αναρωτηθείς μέσα σου γι’ αυτό που μας έκανε και μας να ξεκινήσουμε το έργο. Δεν πρόκειται να σου πούμε «Σκέψου ποια μανία έχεις στη ζωή σου». Άμα το σκεφτείς, το σκέφτηκες. Αυτό είναι το θέατρο εξάλλου.
Αθηνά: Έτσι είναι όλη η τέχνη. Είτε είναι θέατρο, είτε λογοτεχνία, είτε ζωγραφική, είτε κινηματογράφος, αυτό το νόημα έχει. Να χρησιμοποιήσουμε μία ιστορία, ένα μύθο, μία αφήγηση, για να μιλήσουμε για μας. Για να μιλήσουμε για κάτι που μας απασχολεί.
Το μήνυμα που περνάτε αλλάζει;
Αιμίλιος: Πρόσεξε. Εμείς σου περνάμε, με το λόγο, μία εντύπωση. Η θεατρική πράξη περνάει, με σύνολο παραστασιμότητας, οπτική, εικαστική, του λόγου, της κίνησης… περνάει ένα μήνυμα που είναι τόσο πολλαπλό και τόσο πρισματικό, που ο καθένας πιάνει μία αχτίδα χρώματος. Αυτό είναι το άξιο της παραστατικής τέχνης, αυτό είναι το σπουδαίο.
Αθηνά: Θα πρέπει βέβαια να πείσει το θεατή. Αυτό είναι που κάνει το θεατή να κάθεται στην καρέκλα του και όχι να ξαπλώνει. Γιατί ξαφνικά καταλαβαίνει ότι κάτι «εκεί πάνω» έχει να κάνει και με τη δική του ζωή.
Το πολυδιάστατο του μηνύματος έχει να κάνει με το πώς αναδίδεται από το κείμενο μέσω των υποκριτών και της σκηνοθεσίας;
Αιμίλιος: Μέσω της κίνησης, μέσω της σκηνοθεσίας, της μουσικής… Ήταν προχθές εδώ ο Σταύρος Ξαρχάκος. Τι να πεις για το Σταύρο τον Ξαρχάκο… Ήταν αυτό που λες «Παρίσταμαι σε μία σκηνή», που ο Σταύρος Ξαρχάκος βλέπει κάτι. Γιατί ο Σταύρος είναι μεγαλύτερο μνημείο μουσικής, λόγου και διανόησης, σε σχέση με μας, που είμαστε πιο νεόκοποι για να μιλήσουμε γι’ αυτή ή για να διανοηθούμε σε σχέση με τα προβλήματα. Και μας ρωτάει ο Σταύρος «Γιατί σταμάτησε η μουσική από το σημείο εκείνο και μετά»; Του λέμε ότι δραματουργικά θέλαμε να σταματήσει οτιδήποτε έχει να κάνει με το όνειρο, γιατί έρχεται η λογική. Και μου κάνει «Χα! ΟΚ… Εσείς το λέτε αυτό». Τόσο ωραία πήγε. Του έλειψε η μουσική. Αυτό εμένα όμως μου λέει κάτι. Εμείς κάνουμε μία δήλωση «από πάνω», που κάποιος την πήρε και συμφώνησε ή διαφώνησε. Άκου το μαγικό τώρα. Γιατί είναι εργαλείο δημοκρατίας το θέατρο; Γιατί ακούγεται μία άποψη, που έχεις δικαίωμα να διαφωνήσεις. Είναι από τα τελευταία μέρη, παγκοσμίως, στο θέατρο, όπου κάπου ακούγεται μια γνώμη και κάποιοι κάθονται – μιάμιση ή δύο ώρες – ήσυχοι για να την ακούσουν. Μπορεί κάποια στιγμή να πεταχτεί κάποιος και να πει «Διαφωνώ». Κι όταν γίνει αυτή η διάρρηξη του χωροχρόνου της θεατρικής πράξης με το θεατή, γιατί εμένα μου έχει συμβεί, στην «Αγία Ιωάννα των σφαγείων», είναι μαγικό. Συμβαίνει κάτι πολύ μεγαλύτερο από σένα. Εκείνη τη στιγμή καταλαβαίνεις την αξία του Μπρεχτ, του Μολιέρου, του Σαίξπηρ… Αυτό που έχεις την υποχρέωση να μεταδώσεις ό,τι λένε. Γιατί λέγεται «ερμηνεία» επίσης; Γιατί εγώ διαβάζω το έργο του Σαίξπηρ και το καταλαβαίνω «έτσι». Έτσι το ερμηνεύω μέσα μου. Έτσι θα σας το μεταδώσω. Κάποιος είδε το «Όνειρο» και είπε «Μα εδώ εσείς έχετε απομακρύνει το τάδε σημείο». Οκέι… Ανέβασέ το εσύ, για να αναδείξεις εσύ αυτό το σημείο. Είναι δείγμα βλακείας το να διαφωνείς με κάτι που εσύ δεν θα έκανες.
Αθηνά: Είναι ανόητο να πει κανείς ότι «Αυτό είναι έτσι». Τίποτα δεν είναι μόνο ένα πράγμα.
Αιμίλιος: Είναι αυτό που καταλάβαμε. Σε ενδιαφέρει; Τέλεια! Μην μου πεις «Εγώ δεν θα το έκανα έτσι, άρα δεν μ’ αρέσει». Είναι δείγμα βλακείας. Πραγματικά! Είναι ιατρικό το πρόβλημα πια. Και συμβαίνει συχνά. Συνήθως οι άνθρωποι, οι οποίοι διαφωνούν, είναι γιατί δεν θα το έκαναν έτσι οι ίδιοι.
Αθηνά: Το να διαφωνείς είναι φυσιολογικό. Το να είσαι απόλυτος ότι αυτό που εσύ πιστεύεις, που εσύ αντιλαμβάνεσαι, είναι το σωστό, αυτό… είναι η κόλαση στην κοινωνία μας.
Αιμίλιος: Μου έλεγε μία κυρία, ογδόντα χρονών περίπου… «Γιατί πάνε τα αγόρια να φιληθούνε»; Λέω «Είναι τέσσερις έφηβοι σε ένα δάσος, μαγεμένοι. Τα πάντα μπορούν να συμβούν»… Μου απαντά «Δεν λέει αυτό ο Σαίξπηρ»!
Αθηνά: Σαν είναι η αυθεντία στο τι λέει ο Σαίξπηρ, πότε το λέει, τι λέει ο Ευριπίδης… Όλοι κάνουμε ερμηνεία…
Αιμίλιος: Βέβαια, αυτό ισχύει συχνά και γι’ αυτούς που συμφωνούν απόλυτα μαζί σου. Λες «Συμφωνείς μαζί μου… Ακόμα δεν έχω καταλάβει τι έχω κάνει»… (πολλά γέλια) Γιατί κι εγώ μπορεί να έχω φτιάξει κάτι και να το ψάχνω μετά. Είναι κάτι τύποι υπέρμαχοι… Είναι οι υπέρμαχοι του εγώ σου! Οι οποίοι σου λένε ότι αυτό που έχεις κάνει είναι θεϊκό. Παιδιά, δεν είναι θεϊκό, έχει λάθη. Να τα βρούμε ένα-ένα μαζί… Ξέρετε γιατί κάνουμε κριτική στην τέχνη πολλές φορές; Γιατί δεν αντέχουμε την άποψη. Δεν θα μπει ποτέ κριτική που να αφορά κάτι αδιάφορο…
Μέχρι πότε θα είστε εδώ με το καλό;
Αιμίλιος: Μέχρι τις γιορτές και μάλιστα αυστηρά.
Του Πάσχα ή τώρα;
Αθηνά: Όχι! Τώρα. Ήδη ξεκινάμε πρόβες για το επόμενο.
Αιμίλιος: 17 Ιανουαρίου ξεκινάνε οι «Τρεις αδελφές» του Τσέχωφ.
Τι είναι αυτό που κάνει δύο νέους ανθρώπους να ονειρεύονται και να δημιουργούν;
Αθηνά: Η αγάπη για τη ζωή… Η αγάπη για την ύπαρξη… Η αγάπη για τον άνθρωπο.
Αιμίλιος: Στα δεκαπέντε μου διάβασα Μπακούνιν, Μαρξ και Μαλατέστα και Βέμπερ και Κροπότκιν. Ξεκίνησα να διαβάζω μόνος μου ποιήματα του Μπρεχτ. Και προσπαθούσα να τα εξηγήσω σε ένα φίλο μου. Δεν μπορούσα. Πώς να εξηγήσεις την ποίηση; Όταν άρχισα να ασχολούμαι με την παραστατική τέχνη, κατάλαβα ότι μπορείς να εξηγείς πράγματα ανεξήγητα. Κι επειδή είμαι ένας πολυλογάς άνθρωπος και θέλω διαρκώς να μιλάω στους άλλους, (γέλια) ξυπνάω και λέω «Πώς θα μιλήσουμε, ρε παιδί μου, σήμερα γι’ αυτό το θέμα; Ποιο έργο θα μπορούσε να το κάνει»;
Αθηνά: Πρέπει κανείς να έχει προσωπικό λόγο για να συνεχίσει να κάνει αυτό που κάνει. Ό,τι κι αν είναι. Τέχνη ή η δουλειά του…
Αιμίλιος: Μου έλεγε η μητέρα μου, η οποία είναι ογδόντα τριών ετών, «Έχεις σταματήσει να βρίζεις». Μικρός έβριζα παρά πολύ… Της λέω «Ναι, επειδή κάνω θέατρο». Η τέχνη μας λοιπόν είναι με ένα τρόπο το «Βρίζοντας του κοινό» του Πέτερ Χάντκε, ο οποίος πήρε πρόσφατα το Νόμπελ λογοτεχνίας. Αν σταματήσεις την παράσταση και πεις «Είστε εδώ πέρα σήμερα γιατί σας βάλαμε μια παγίδα. Σας είπαμε ότι θα παίξουμε το ‘Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας’. Κι εμείς σας μιλάμε για τη δημοκρατία. Ζώα»! Το «ζώα» έχει να κάνει με τα ακροδεξιά στοιχεία του χώρου μας…
Αθηνά: Τα ζώα είναι υπέροχα πλάσματα… αυτοί είναι υπάνθρωποι… ανόητα θεωρούν ότι αυτό είναι μόνο έτσι…
Κώστας Κούλης, Μαίρη Ζαρακοβίτη
Φωτογραφίες: ΕΜΑΝΟΝ, Χριστίνα Μάτσια
Joomla Social by OrdaSoft!
