Συνέντευξη με τη συγγραφέα Σοφία Δημοπούλου
- Λεπτομέρειες
- Κατηγορία: Άρθρα & Συνεντεύξεις
- Δημοσιεύθηκε : Παρασκευή, 27 Σεπτεμβρίου 2019 21:00
Έχοντας ήδη κυκλοφορήσει ένα από τα κορυφαία βιβλία της χρονιάς, η Σοφία Δημοπούλου φιλοξενείται και μας τιμά με μία συνέντευξη που αναφέρεται σε τούτο το ολοκαίνουργιο δημιούργημά της, «Πώς υφαίνεται ο χρόνος» και στις εσοχές και πτυχές μιας ιστορίας που με μεγάλη μαεστρία γέννησε η πένα της. Μιλά για τους χαρακτήρες, για τις επιλογές, τις μεθόδους και την τεχνοτροπία της και εμείς απλά τσεκάρουμε το δικό μας καρυότυπο και φιλοδοξούμε να διαβάσουμε το επόμενο κομψοτέχνημά της πολύ σύντομα. Πολλά ευχαριστώ στις κυρίες Βάσω Σωτηρίου και Όλγα Κομνηνού, οι οποίες φρόντισαν να πραγματοποιηθεί αυτή η συνέντευξη.
Πώς υφαίνεται ο χρόνος; Επανέρχεται τελικά το παρελθόν και αν ναι, τι έκταση πρέπει να δίνουμε σε αυτό;
Ο χρόνος υφαίνεται με τις εμπειρίες και τις ιδέες μας. Με αγώνα, κάματο, γέλιο και κλάμα, όνειρα και εφιάλτες, απελπισία και φόβο, αλλά και με αγάπη και έρωτα, ελπίδα και χαμόγελο. Όλα όσα ορίζουν τα ανθρώπινα. Η δική μου άποψη είναι πως στο παρελθόν βρίσκονται όλες οι απαντήσεις για το παρόν μας. Ό,τι έχει συμβεί, έχει αποτυπωθεί στο μυστικό καρυότυπο των κυττάρων μας, το κουβαλάμε μέσα μας από γενιά σε γενιά. Αν δεν γυρίσουμε πίσω στα παλιά τραύματα, κοινωνικά, πολιτικά ή προσωπικά, πώς μπορούμε να προχωρήσουμε στη ζωή; Το παρελθόν λειτουργεί για μένα ως εργαλείο, ως μπούσουλας για να χαράξω τη ρότα του μέλλοντος κι έχουμε να διδαχτούμε πολλά από αυτό. Ζω στο σήμερα, ευχαριστιέμαι το παρόν, αλλά γυρίζω το βλέμμα προς τα πίσω για να ανακαλύψω την πηγή των κρυμμένων τραυμάτων.
Τι σας έκανε να επιλέξετε τα υπαρκτά πρόσωπα που εμπλέκονται στο βιβλίο σας; Είναι πρόσωπα που θαυμάζετε η ίδια ή εξυπηρετούν την πλοκή;
Τα ιστορικά πρόσωπα δεν μπήκαν τυχαία στην αφήγηση, αλλά διότι η προσωπικότητά τους και η ζωή τους έγιναν παραδείγματα για τους άλλους με κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα, η Καλλιρρόη Παρρέν ήταν η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια και προσπάθησε να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των γυναικών της εποχής της, ο ποιητής και Ελληνολάτρης Περικλής Γιαννόπουλος, ο μεγάλος έρωτας της Λασκαρίδου, ήρθε σε σύγκρουση για τις ιδέες του με το κατεστημένο της εποχής. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης ήταν καυστικός και οξυδερκής και αντιτάχθηκε στο θρησκευτικό και λογοτεχνικό κατεστημένο. Όλοι ήταν πνεύματα ανήσυχα και πρωτοπόρα και με τον τρόπο τους και τη στάση ζωής τους επηρέασαν τη ζωή των φανταστικών μου ηρώων.
Τι έρευνα κάνετε για τα βιβλία σας που αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα;
Η έρευνα προηγείται ασφαλώς της συγγραφής. Αρκετό χρόνο πριν βάλω την πρώτη φράση στο κείμενο, ερευνώ γύρω από την εποχή που με απασχολεί. Μελετώ τις ιστορικές πηγές, τα ιστορικά γεγονότα, τις βιογραφίες των σημαντικών πραγματικών προσώπων που θα έχουν ρόλο στην αφήγηση. Συλλέγω στοιχεία για τα πολιτιστικά και πολιτισμικά στοιχεία του τόπου και του χρόνου μέσα από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Διαφημίσεις, αγγελίες, κείμενα, όλα μπορούν να μου δώσουν πληροφορίες για την καθημερινή ζωή, τις συνήθειες, την προφορική γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων. Η εποχή πρέπει να ανασυνταχθεί με ακρίβεια σε όλες τις πτυχές της. Τα ιστορικά γεγονότα πρέπει να επαληθευτούν από διαφορετικές έγκυρες πηγές, γι’ αυτό επιστρατεύονται πολλά βιβλία από βιβλιοθήκες που πάντα είναι πρόθυμες να συνδράμουν.
Από πού αντλείτε την έμπνευση για κάθε σας βιβλίο;
Η ιδέα μπορεί να προκύψει από οπουδήποτε. Μια κουβέντα κάποιου περαστικού, ένα περιστατικό στο δρόμο, κάτι που άκουσα πως συνέβη, όλα μπορούν να γίνουν ο καμβάς πάνω στον οποίο μπορούν να μπουν οι βελονιές από τη φαντασία, τη μνήμη, την εμπειρία μου, ώστε να προκύψει μια μυθοπλασία. Η Ιστορία επίσης είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης διότι τα περιέχει όλα. Ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, γεγονότα που γενούν συναισθήματα, ερωτηματικά που πρέπει να απαντηθούν. Με ενδιαφέρουν οι ιστορίες πίσω από την Ιστορία ή – καλύτερα - στο περιθώριο αυτής, ιστορίες ανθρώπων που έζησαν σε σημεία καμπής της Ιστορίας, που τα γεγονότα επηρέασαν καταλυτικά τις ζωές τους. Με ενδιαφέρει η συνδιαλλαγή του ανθρώπινου βίου με την ιστορική πραγματικότητα και το πώς οι άνθρωποι ζουν μέσα σε κάποιο ιστορικό πλαίσιο.
Ο χρόνος υφαίνεται με τις εμπειρίες και τις ιδέες μας. Με αγώνα, κάματο, γέλιο και κλάμα, όνειρα και εφιάλτες, απελπισία και φόβο, αλλά και με αγάπη και έρωτα, ελπίδα και χαμόγελο. Όλα όσα ορίζουν τα ανθρώπινα. Η δική μου άποψη είναι πως στο παρελθόν βρίσκονται όλες οι απαντήσεις για το παρόν μας. Ό,τι έχει συμβεί, έχει αποτυπωθεί στο μυστικό καρυότυπο των κυττάρων μας, το κουβαλάμε μέσα μας από γενιά σε γενιά. Αν δεν γυρίσουμε πίσω στα παλιά τραύματα, κοινωνικά, πολιτικά ή προσωπικά, πώς μπορούμε να προχωρήσουμε στη ζωή; Το παρελθόν λειτουργεί για μένα ως εργαλείο, ως μπούσουλας για να χαράξω τη ρότα του μέλλοντος κι έχουμε να διδαχτούμε πολλά από αυτό. Ζω στο σήμερα, ευχαριστιέμαι το παρόν, αλλά γυρίζω το βλέμμα προς τα πίσω για να ανακαλύψω την πηγή των κρυμμένων τραυμάτων.
Τι σας έκανε να επιλέξετε τα υπαρκτά πρόσωπα που εμπλέκονται στο βιβλίο σας; Είναι πρόσωπα που θαυμάζετε η ίδια ή εξυπηρετούν την πλοκή;
Τα ιστορικά πρόσωπα δεν μπήκαν τυχαία στην αφήγηση, αλλά διότι η προσωπικότητά τους και η ζωή τους έγιναν παραδείγματα για τους άλλους με κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα, η Καλλιρρόη Παρρέν ήταν η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια και προσπάθησε να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των γυναικών της εποχής της, ο ποιητής και Ελληνολάτρης Περικλής Γιαννόπουλος, ο μεγάλος έρωτας της Λασκαρίδου, ήρθε σε σύγκρουση για τις ιδέες του με το κατεστημένο της εποχής. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης ήταν καυστικός και οξυδερκής και αντιτάχθηκε στο θρησκευτικό και λογοτεχνικό κατεστημένο. Όλοι ήταν πνεύματα ανήσυχα και πρωτοπόρα και με τον τρόπο τους και τη στάση ζωής τους επηρέασαν τη ζωή των φανταστικών μου ηρώων.
Τι έρευνα κάνετε για τα βιβλία σας που αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα;
Η έρευνα προηγείται ασφαλώς της συγγραφής. Αρκετό χρόνο πριν βάλω την πρώτη φράση στο κείμενο, ερευνώ γύρω από την εποχή που με απασχολεί. Μελετώ τις ιστορικές πηγές, τα ιστορικά γεγονότα, τις βιογραφίες των σημαντικών πραγματικών προσώπων που θα έχουν ρόλο στην αφήγηση. Συλλέγω στοιχεία για τα πολιτιστικά και πολιτισμικά στοιχεία του τόπου και του χρόνου μέσα από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Διαφημίσεις, αγγελίες, κείμενα, όλα μπορούν να μου δώσουν πληροφορίες για την καθημερινή ζωή, τις συνήθειες, την προφορική γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων. Η εποχή πρέπει να ανασυνταχθεί με ακρίβεια σε όλες τις πτυχές της. Τα ιστορικά γεγονότα πρέπει να επαληθευτούν από διαφορετικές έγκυρες πηγές, γι’ αυτό επιστρατεύονται πολλά βιβλία από βιβλιοθήκες που πάντα είναι πρόθυμες να συνδράμουν.
Από πού αντλείτε την έμπνευση για κάθε σας βιβλίο;
Η ιδέα μπορεί να προκύψει από οπουδήποτε. Μια κουβέντα κάποιου περαστικού, ένα περιστατικό στο δρόμο, κάτι που άκουσα πως συνέβη, όλα μπορούν να γίνουν ο καμβάς πάνω στον οποίο μπορούν να μπουν οι βελονιές από τη φαντασία, τη μνήμη, την εμπειρία μου, ώστε να προκύψει μια μυθοπλασία. Η Ιστορία επίσης είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης διότι τα περιέχει όλα. Ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, γεγονότα που γενούν συναισθήματα, ερωτηματικά που πρέπει να απαντηθούν. Με ενδιαφέρουν οι ιστορίες πίσω από την Ιστορία ή – καλύτερα - στο περιθώριο αυτής, ιστορίες ανθρώπων που έζησαν σε σημεία καμπής της Ιστορίας, που τα γεγονότα επηρέασαν καταλυτικά τις ζωές τους. Με ενδιαφέρει η συνδιαλλαγή του ανθρώπινου βίου με την ιστορική πραγματικότητα και το πώς οι άνθρωποι ζουν μέσα σε κάποιο ιστορικό πλαίσιο.
Πιστεύετε ότι ο συγγραφέας πρέπει να ασχολείται με το είδος λογοτεχνίας με το οποίο έχει καθιερωθεί ή να ρισκάρει να δοκιμάζει και κάτι άλλο;
Δεν υπάρχουν κανόνες γι’ αυτό. Εξαρτάται από την προσωπικότητα του κάθε συγγραφέα. Κάποιοι νιώθουν μια σιγουριά όταν ασχολούνται με ένα συγκεκριμένο είδος, γιατί βρίσκουν τα πατήματά τους και επιπλέον είναι εξοικειωμένοι με τα εκφραστικά μέσα και τις τεχνικές που απαιτεί κάθε είδος. Προσωπικά προτιμώ να πειραματίζομαι και στη συγγραφή διηγήματος και στην ποίηση, αν και η μεγάλη μου αγάπη είναι το μυθιστόρημα εποχής.
Συγγραφέας γεννιέσαι ή μπορείς και να γίνεις με την κατάλληλη εκπαίδευση;
Η συγγραφή είναι μια τέχνη και σαν τέτοια θέλει διαρκή εξάσκηση. Σίγουρα γεννιέσαι με το χάρισμα της έκφρασης, ίσως με λίγο παραπάνω ευαισθησία, αλλά κυρίως με την ανάγκη να εκφραστείς. Αυτό από μόνο του όμως δεν σε κάνει συγγραφέα. Συγγραφέας γίνεσαι μέσα από την σκληρή δουλειά, τις ατέλειωτες ώρες διαβάσματος, το διαρκές «γράψε-σβήσε-ξαναγράψε», την επιμονή να πετύχεις.
Πώς βλέπετε το ρόλο του συγγραφέα στην κοινωνία;
Ο συγγραφέας είναι ένας άνθρωπος που ζει όπως καθένας μέσα στην κοινωνία, χωρίς καθόλου να είναι δεδομένο πως πρέπει να ασχολείται λόγω της ιδιότητάς του αυτής με τα γεγονότα της εποχής του. Επομένως δεν πρέπει, κατά την άποψή μου, να αποδίδουμε στο συγγραφέα ένα ιδιαίτερο καθήκον να επισημάνει τα προβλήματα ή τις παθογένειες της καθημερινότητας. Γι’ αυτό υπάρχουν οι δημοσιογράφοι και οι χρονικογράφοι. Οι συγγραφείς εκφράζουν συναισθήματα και ιδέες μέσα από τις λέξεις, όπως οι ζωγράφοι μέσα από τα χρώματα και τις εικόνες, όπως οι γλύπτες μέσα από τις μορφές που σκαλίζουν. Επομένως δεν θέλω να αποδώσω κανέναν άλλο ρόλο στο συγγραφέα, πέρα από αυτόν του «ψυχαγωγού» μ’ έναν τρόπο που δεν είναι διδακτικός, αλλά που φωτίζει τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Κώστας Κούλης
Δεν υπάρχουν κανόνες γι’ αυτό. Εξαρτάται από την προσωπικότητα του κάθε συγγραφέα. Κάποιοι νιώθουν μια σιγουριά όταν ασχολούνται με ένα συγκεκριμένο είδος, γιατί βρίσκουν τα πατήματά τους και επιπλέον είναι εξοικειωμένοι με τα εκφραστικά μέσα και τις τεχνικές που απαιτεί κάθε είδος. Προσωπικά προτιμώ να πειραματίζομαι και στη συγγραφή διηγήματος και στην ποίηση, αν και η μεγάλη μου αγάπη είναι το μυθιστόρημα εποχής.
Συγγραφέας γεννιέσαι ή μπορείς και να γίνεις με την κατάλληλη εκπαίδευση;
Η συγγραφή είναι μια τέχνη και σαν τέτοια θέλει διαρκή εξάσκηση. Σίγουρα γεννιέσαι με το χάρισμα της έκφρασης, ίσως με λίγο παραπάνω ευαισθησία, αλλά κυρίως με την ανάγκη να εκφραστείς. Αυτό από μόνο του όμως δεν σε κάνει συγγραφέα. Συγγραφέας γίνεσαι μέσα από την σκληρή δουλειά, τις ατέλειωτες ώρες διαβάσματος, το διαρκές «γράψε-σβήσε-ξαναγράψε», την επιμονή να πετύχεις.
Πώς βλέπετε το ρόλο του συγγραφέα στην κοινωνία;
Ο συγγραφέας είναι ένας άνθρωπος που ζει όπως καθένας μέσα στην κοινωνία, χωρίς καθόλου να είναι δεδομένο πως πρέπει να ασχολείται λόγω της ιδιότητάς του αυτής με τα γεγονότα της εποχής του. Επομένως δεν πρέπει, κατά την άποψή μου, να αποδίδουμε στο συγγραφέα ένα ιδιαίτερο καθήκον να επισημάνει τα προβλήματα ή τις παθογένειες της καθημερινότητας. Γι’ αυτό υπάρχουν οι δημοσιογράφοι και οι χρονικογράφοι. Οι συγγραφείς εκφράζουν συναισθήματα και ιδέες μέσα από τις λέξεις, όπως οι ζωγράφοι μέσα από τα χρώματα και τις εικόνες, όπως οι γλύπτες μέσα από τις μορφές που σκαλίζουν. Επομένως δεν θέλω να αποδώσω κανέναν άλλο ρόλο στο συγγραφέα, πέρα από αυτόν του «ψυχαγωγού» μ’ έναν τρόπο που δεν είναι διδακτικός, αλλά που φωτίζει τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Κώστας Κούλης
