Συνέντευξη με το Θάνο Μικρούτσικο
- Λεπτομέρειες
- Δημιουργηθηκε στις Παρασκευή, 01 Απριλίου 2016 12:31
Φεύγοντας από το Badminton, έχοντας δει την παράσταση «Ταξίδι στο Σταυρό του Νότου» και με όλη αυτή τη μαγεία της υπέρ-παραγωγής νωπή ακόμα στα μάτια, τα αυτιά και την καρδιά, έχω κατά νου ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να φιλοξενήσουμε το δημιουργό από κοντά. Ο Θάνος Μικρούτσικος είναι ένας από τους κορυφαίους των κορυφαίων μουσικούς στη χώρα μας και στον κόσμο ολάκερο κι αυτό δεν το λέω επειδή «πρέπει» να το πω… Το γράφω και το πιστεύω γιατί έτσι πιστεύει κι εκείνος ο κόσμος ο ολάκερος που αναφέρω πιο πάνω. Δεν πα να ‘σαι πιτσιρικάς είκοσι χρονών… Δεν πα να ‘σαι κουστουμάτος σαρανταπεντάρης… Δεν πα να ‘σαι θείτσος ή θείτσα… Όταν ακούς για Μικρούτσικο και τραγούδια που σημάδεψαν γενιές και γενιές, τότε συγκινείσαι, τότε δακρύζεις, τότε αναπολείς. Δεν θα πω τίποτα για το πώς αισθάνθηκα για τότε που πρωτάκουσα το «Επτά Νάνοι…» γιατί θα χρειαστώ είκοσι σελίδες και… και πάλι λίγες θα είναι! Μιλήσαμε με το Θάνο Μικρούτσικο, μάθαμε τα νέα του, αυτά που ετοιμάζει, τις προσεχείς συναυλίες του (οι οποίες ξεκινούν τώρα κοντά), μάθαμε τις απόψεις του για τη μουσική σήμερα, για τη γνώμη του για τη μουσική βιομηχανία σήμερα, για τα ονείρατά του για το μέλλον. Συγκρατώ αυτό που μου είπε στην αρχή της κουβέντας μας. «Είμαι πολύ καλός όταν ο απέναντί μου είναι πολύ καλός και μέτριος όταν ο απέναντί μου είναι για ξύλο». Εκτιμώ αφάνταστα αυτά που μου είπε στο τέλος και ευχαριστώ θερμά τη Μαρία Τσολάκη, η οποία φρόντισε να πραγματοποιηθεί αυτή εδώ η συνέντευξη.
Κάνατε το «Ταξίδι στο σταυρό του Νότου» εκεί στο Badminton και μιλάμε για μια πραγματική υπέρ-παραγωγή! Σκέφτεστε να κάνετε κάτι ανάλογο στο μέλλον για μία άλλη δουλειά, για μια άλλη δημιουργία σας;
Κοίταξε να δεις τώρα… Αυτό που ονόμασες υπέρ-παραγωγή, είχε εκείνα τα στοιχεία για την ελληνική πραγματικότητα, δεδομένου ότι για αυτή την παράσταση δουλέψαμε τριάντα επτά άνθρωποι… Για τα ελληνικά δεδομένα ήταν μεγάλη παραγωγή και μάλιστα σε εποχή κρίσης ακόμα μεγαλύτερη. Όμως αυτή η ιστορία αφορούσε μια δουλειά που έχει όχι απλά κλασσικοποιηθεί, άλλα έχει λειτουργήσει, πέρα της μνήμης και ως παρόν. Τα τραγούδια του Καββαδία διαφέρουν από τα τραγούδια άλλων συνθετών ή τα δικά μου… Δεν είναι αξιολογικό το θέμα, δεν το λέω ανταγωνιστικά, αλλά υπάρχει μια διαφοροποίηση. Ακόμα κι από πολύ μεγάλους συνθέτες που θαυμάζω και σέβομαι. Η δουλειά του Μίκη στο «Άξιον Εστί» για παράδειγμα ή η δουλειά του Χατζιδάκι στους "Όρνιθες" είναι δουλειές που θαυμάζω και είμαι και «παιδί» αυτών των εργασιών. Είναι εργασίες πολύ σοβαρές, οι οποίες ακούγονται και μετά από διακόσια χρόνια, θα ακούγονται όμως πάντα ως μνήμη μιας εποχής, ως μνήμη της εποχής που γράφτηκαν. Η δουλειά μου στον Καββαδία, μετά από σαράντα περίπου χρόνια στο χώρο που κινείται, δεν θεωρείται μνήμη μιας εποχής… Λειτουργεί ως παρόν. Υπάρχουν άνθρωποι δεκαέξι, δεκαοκτώ, είκοσι χρονών σήμερα, που δεν έχουν καμία σχέση με την εποχή που έγραψα τα κομμάτια… Που αυτά τα κομμάτια τα θεωρούν ως «δικά τους» κομμάτια του παρόντος χρόνου! Αυτό το πράγμα είναι η τεράστια διαφορά της δουλειάς Μικρούτσικος-Καββαδίας-Σταυρός του Νότου σε σχέση με δουλειές είτε δικές μου είτε άλλων συνθετών, παρά πολύ σπουδαίες. Ως εκ τούτου, αυτό που έγινε πολύ-θέαμα, με άλλες πολλές διαστάσεις, άξιζε τον κόπο από τη στιγμή που είχε ήδη αποδειχτεί ότι είχε το έναυσμα να θεωρηθεί κάτι που υφίσταται στον παρόντα χρόνο… Παρότι υπάρχει τεράστια δυσκολία και στον κόσμο να έλθει σε παραστάσεις, ανεξάρτητα από το ότι εμείς είχαμε σαράντα πέντε χιλιάδες κόσμο, σπουδαίο νούμερο σε μία τέτοια εποχή… Αλλά δεν γίνεται ευκολότερο πράγμα το στήσιμο τέτοιων παραγωγών.
Κοίταξε να δεις τώρα… Αυτό που ονόμασες υπέρ-παραγωγή, είχε εκείνα τα στοιχεία για την ελληνική πραγματικότητα, δεδομένου ότι για αυτή την παράσταση δουλέψαμε τριάντα επτά άνθρωποι… Για τα ελληνικά δεδομένα ήταν μεγάλη παραγωγή και μάλιστα σε εποχή κρίσης ακόμα μεγαλύτερη. Όμως αυτή η ιστορία αφορούσε μια δουλειά που έχει όχι απλά κλασσικοποιηθεί, άλλα έχει λειτουργήσει, πέρα της μνήμης και ως παρόν. Τα τραγούδια του Καββαδία διαφέρουν από τα τραγούδια άλλων συνθετών ή τα δικά μου… Δεν είναι αξιολογικό το θέμα, δεν το λέω ανταγωνιστικά, αλλά υπάρχει μια διαφοροποίηση. Ακόμα κι από πολύ μεγάλους συνθέτες που θαυμάζω και σέβομαι. Η δουλειά του Μίκη στο «Άξιον Εστί» για παράδειγμα ή η δουλειά του Χατζιδάκι στους "Όρνιθες" είναι δουλειές που θαυμάζω και είμαι και «παιδί» αυτών των εργασιών. Είναι εργασίες πολύ σοβαρές, οι οποίες ακούγονται και μετά από διακόσια χρόνια, θα ακούγονται όμως πάντα ως μνήμη μιας εποχής, ως μνήμη της εποχής που γράφτηκαν. Η δουλειά μου στον Καββαδία, μετά από σαράντα περίπου χρόνια στο χώρο που κινείται, δεν θεωρείται μνήμη μιας εποχής… Λειτουργεί ως παρόν. Υπάρχουν άνθρωποι δεκαέξι, δεκαοκτώ, είκοσι χρονών σήμερα, που δεν έχουν καμία σχέση με την εποχή που έγραψα τα κομμάτια… Που αυτά τα κομμάτια τα θεωρούν ως «δικά τους» κομμάτια του παρόντος χρόνου! Αυτό το πράγμα είναι η τεράστια διαφορά της δουλειάς Μικρούτσικος-Καββαδίας-Σταυρός του Νότου σε σχέση με δουλειές είτε δικές μου είτε άλλων συνθετών, παρά πολύ σπουδαίες. Ως εκ τούτου, αυτό που έγινε πολύ-θέαμα, με άλλες πολλές διαστάσεις, άξιζε τον κόπο από τη στιγμή που είχε ήδη αποδειχτεί ότι είχε το έναυσμα να θεωρηθεί κάτι που υφίσταται στον παρόντα χρόνο… Παρότι υπάρχει τεράστια δυσκολία και στον κόσμο να έλθει σε παραστάσεις, ανεξάρτητα από το ότι εμείς είχαμε σαράντα πέντε χιλιάδες κόσμο, σπουδαίο νούμερο σε μία τέτοια εποχή… Αλλά δεν γίνεται ευκολότερο πράγμα το στήσιμο τέτοιων παραγωγών.
Και για μια άλλη δουλειά σας; Έχετε σκεφτεί «Μήπως να κάναμε κι αυτό»;
Να σου πω… Υπάρχουν δουλειές που μπορούν να παρασταθούν σε θέατρο… Η δουλειά μου πάνω στο Μπρεχτ για παράδειγμα… Είναι η διαχείριση του πολιτικού τραγουδιού, αλλά όχι με την κοινότυπη έννοια. Αλλά, από την άλλη μεριά, η μορφή που μπορεί να πάρει κάτι τέτοιο, μπορεί να είναι σε αντίθετη κατεύθυνση. Εγώ θέλω λίγο κοινό στο Μπρεχτ, να μπορεί να με κοιτάει στα μάτια… Οπωσδήποτε τη βλέπω διευρυμένη και με άλλα επίπεδα, όχι όμως ως υπέρ-παραγωγή ιδιαίτερα…
Κάτι πιο εσωτερικό, κάτι πιο διαπροσωπικό δηλαδή…
Βεβαίως, αλλά και με άλλα στοιχεία. Πέραν της μουσικής.
Ξέρω ότι με κάτι καταπιάνεστε αυτή την περίοδο. Ξέρω ότι κάτι ετοιμάζετε…Πριν καταλήξω στο Badminton, είχα κάνει μια σειρά είκοσι πέντε παραστάσεων με μία μορφή που λατρεύω. Εγώ στο πιάνο, ο Θύμιος Παπαδόπουλος στα πνευστά και η Ρίτα Αντωνοπούλου, η οποία άντεχε εκείνο το τρίωρο πρόγραμμα ως φωνή. Είχαμε τεράστια καλλιτεχνική επιτυχία. Δεν είναι μόνο ο μεγάλος αριθμός παραστάσεων – μιλάω για είκοσι πέντε παραστάσεις μεταξύ Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου και ενενήντα πιο πίσω – αλλά φαίνεται η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος από το ταξίδι που κάναμε στο εξωτερικό, εκεί που οι θεατές δεν είχαν σχέση με τη χώρα μας και δεν καταλάβαιναν τους στίχους. Η τρομακτική συγκίνηση που αισθάνθηκαν ήταν καθαρά μουσική! Ήταν από τις δεξιοτεχνίες του Θύμιου και εμού και την τεράστια αντοχή της «μαραθωνοδρόμου» Ρίτας. Και αυτό το ότι «Γεννιόμαστε και πεθαίναμε» στη σκηνή, τους εντυπωσίασε. Αυτό μου άρεσε πολύ σαν φόρμα, μετά ήλθε το Badminton και τώρα ετοιμάζω μία μεγάλη περιοδεία, με το Μίλτο Πασχαλίδη, στην Ελλάδα, αρχής γενομένης στις 3 Ιουνίου, στο θέατρο Πέτρας της Πετρούπολης. Έχω ξανασυνεργαστεί με τον Πασχαλίδη πριν από οκτώ χρόνια και μου άφησε αυτή η συνεργασία πολύ καλές εντυπώσεις… Εδώ και δεκαπέντε χρόνια έχω συνεργαστεί με νεότερους τραγουδοποιούς, πρώτον γιατί τους θαυμάζω, δεύτερον γιατί συνεργάζομαι με κείνους που έχουν και τη δυνατότητα να πουν τραγούδια μου… Ο τραγουδοποιός κατ’ ανάγκη γράφει τραγούδια, γράφει στίχους, τραγουδάει τραγούδια του… Υπάρχουν μερικές περιπτώσεις… Η πρώτη περίπτωση θα θυμίσω ότι είναι ο Χάρης Κατσιμίχας… ο παλιός Μαχαιρίτσας… ο Χρήστος Θηβαίος από την πιο νέα γενιά και βεβαίως ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο οποίος έχει μια ιδιαίτερη γοητεία, γιατί ξεκινώντας από την Κρήτη – παρότι είναι Καλαματιανός – είναι αυτό που λέμε, το «σταυροδρόμι» Δύσης κι Ανατολής. Τα τραγούδια του και η παρουσία του η σκηνική είναι περισσότερο μιας Ροκ μπαλάντας… Το βλέπεις όταν τραγουδάει. Σου φέρνει στο πιάτο και από πού προερχόμαστε. Εμένα με εντυπωσιάζει αυτό. Επίσης, είναι εξαιρετικό παιδί. Έχει τεράστιο σεβασμό για τη δική μου τη γενιά και μεγάλη διεισδυτικότητα στην επαφή του με το κοινό. Κάθε φορά που τον έχω παρακολουθήσει, η επαφή του με το κοινό γίνεται και πιο ουσιαστική. Αυτό είναι που πρέπει να μας ενδιαφέρει. Όχι οι χιλιάδες χιλιόμετρα κόσμου που μπορεί να παρακολουθεί τις συναυλίες μας. Εμένα αυτό που με ενδιαφέρει είναι να έλθουν διακόσιοι και να είναι ουσιαστικοί. Αυτό συνέβη με το Μίλτο. Τον είδα και η επαφή που έχει με τον κόσμο είναι εντυπωσιακή! Έτσι θα «μετρηθούμε» τώρα ανάμεσά μας! (γέλια) Θα είναι μια αναμέτρηση πολύ συναρπαστική… Θα δούμε πως θα παρουσιάσουμε τα τραγούδια γιατί το μεγάλο στοίχημα είναι να αφήσουμε χώρο στο απρόβλεπτο. Ανυπομονώ να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία, η οποία μάλιστα δεν είναι και μακριά. 3 Ιουνίου ξεκινάμε.
Δισκογραφικά σας βρίσκουμε – όσον αφορά την πλέον πρόσφατη κυκλοφορία σας – στο «Ό,τι Θυμάσαι Δεν Πεθαίνει». Επειδή φαντάζομαι ότι έχετε στα συρτάρια σας τόνους υλικό… Τι προγραμματίζετε, τι υπάρχει στα σκαριά;
Κοίτα να δεις τι γίνεται τώρα… Η πιο τελευταία δουλειά μου δισκογραφικά είναι δύο κλασσικά έργα (σ.σ. «Στο Δρόμο Για Τις Βρυξέλες»), αλλά μιλώντας για το τραγούδι, είναι η δουλειά με τον Κότσιρα. Το ζήτημα είναι πώς πέρα από δύο-τρία τραγούδια που με παρακάλεσε ο Δημήτρης Μπάσης… Που εγώ δεν δίνω σκόρπια τραγούδια, αλλά… Εντάξει, έτσι όπως είναι η δισκογραφία… Δεν πρέπει να είναι κανείς δογματικός. Είναι εξαιρετικό παιδί ο Δημήτρης, του έδωσα τρία τραγούδια… Άκου να σου πω… Στο Badminton ανακάλυψα μία κοπέλα ηθοποιό… Η οποία σαν τραγουδίστρια έχει δουλέψει και με το Μάλαμα και με το Λειβαδά και με το Λουδοβίκο… Τραγούδησε δύο τραγούδια μου για τον Καββαδία και εντυπωσιάστηκα! Άρχισα να δουλεύω… Μπορεί μάλιστα να κυκλοφορήσει κι ένα παλιό μου τραγούδι, αλλά ανέκδοτο, σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου. Από μία ταινία που είχα γράψει μουσική. Ένα από αυτά τα τραγούδια το έχω δουλέψει με τη Μαριάννα (σ.σ. Πολυχρονίδου). Σκοπεύουμε αφενός να το κυκλοφορήσουμε ψηφιακά, όπως γίνεται πια, αφετέρου να βγάλουμε ένα δίσκο. Αυτή η κοπέλα έχει έναν προνομιακό χώρο. Αν «ανοίξει» αυτός ο χώρος, τότε μπορεί να αποδειχθεί πολύ σημαντική τραγουδίστρια. Έχει πολλές δυνατότητες, έχει εκφραστικότητα… Προς το παρόν δουλεύω πάνω σ’ αυτό το project. Όλα θα κριθούν στα τέλη του 2016 επί αυτού. Εύχομαι να βγει ακόμα μια περίπτωση, η οποία δεν ήταν άγνωστη στο χώρο, απλά δεν είχε κάνει δισκογραφία.
Έχετε συμμετάσχει σε αμέτρητες δουλειές. Τις αγαπάτε όλες το ίδιο;
Όλες τις δουλειές μου, όλα τα τραγούδια που έχω γράψει, όχι μόνο αυτά που εκδόθηκαν αλλά και εκείνα που δεν έχουν εκδοθεί, για όλα αυτά έχω μια εντιμότητα. Εκφράζω ένα κομμάτι του εαυτού μου. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι προβληματικό. Κάποιες φορές μπορεί να μην είναι προβληματικό. Δεν μπορεί να έγραψα εξακόσια τραγούδια πολύ καλά ή εξακόσια αριστουργήματα. Είναι σαφές ότι πρέπει να έχω και κάποια κομμάτια που να είναι μέτρια, ενδεχομένως και κάποια που να είναι κακά. Αυτό το λέω ως υπόθεση εργασίας γιατί αν με ρωτήσεις ποιο είναι δεν μπορώ να σου πω. Απ’ τη στιγμή όμως που όλα αυτά είναι παιδιά μου… Ρωτάς έναν πατέρα να σου δείξει το προβληματικό του παιδί; Κατά κανόνα οι πατεράδες, αν έχουν την ατυχία να έχουν ένα προβληματικό παιδί, είναι αυτό που ρίχνουν πάνω του όλη τους την αγάπη. Με αυτό το σκεπτικό δεν μπορώ να σκύψω και να πω «Ρε συ αδελφέ, αυτά δεν θα τα έκανα» παρότι, κατά βάθος, δεν αποκλείεται να ξέρω ότι υπάρχουν κουσούρια. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν προβληματικά τραγούδια. Δεν είμαι όμως αυτός που θα μπορέσει να τα ξεχωρίσει και να κλείσει την πόρτα. Ίσα ίσα, θα τα χαϊδέψει.
Θα σας κρατήσω λίγο ακόμα στο θέμα της δισκογραφίας. Θα πάμε μία βόλτα στο τεχνικό κομμάτι. Επειδή το στούντιο για σας είναι σπίτι σας στην ουσία. Όταν δουλεύετε, όταν γράφετε μουσική, όταν ηχογραφείτε, τι είναι αυτό που προσέχετε περισσότερο; Τι είναι αυτό στο οποίο δίνετε μεγαλύτερη βάση;Πες ότι έκατσες στο πιάνο – ας μη μιλήσουμε τώρα για το χαρτί, για την παρτιτούρα – και έφτιαξες μια μελωδία. Αυτή είναι η πρώτη ιστορία και λες «Ρε συ, αυτό θα μου το τραγουδήσει η τάδε ή ο τάδε»… Έρχονται σπίτι σου, κάνεις πρόβα και βλέπεις αν αυτό το πέτυχες. Να "ζήσεις" τη φωνή του τραγουδιστή ή της τραγουδίστριας που επέλεξες. Ας πούμε ότι το κατάφερες και ότι ο ίδιος ο ακροατής που άκουσε και έκρινε ως ικανοποιητικό το τραγούδι με την αγριοφωνάρα σου (γέλια) και είπε «Α, το τραγούδι αυτό τώρα με την Αλεξίου ή τη Ρίτα ή τον τάδε σκίζει»! Μετά πάμε στο στούντιο και αρχίζει η ηχογράφηση… Και τα παιξίματα των οργάνων. Και όταν τελειώνει αυτό μπορεί ή να έχει εξοικειωθεί περισσότερο ή να έχει διαλύσει αυτό που ήταν θετικό στο αυτί σου, με πιάνο, φωνή και τραγουδίστρια. Έχει να κάνει με το πώς ενορχήστρωσες. Με το αν πρόδωσες το κομμάτι. Γιατί υπάρχουν κομμάτια που σηκώνουν πολλά πράγματα, υπάρχουν κομμάτια που χρειάζονται «λιτότητα»… Και στη συνέχεια, το re-mixing. To οποίο μπορεί να σου διαλύσει όλα τα προηγούμενα. Είναι λοιπόν τέσσερα στάδια, στα οποία να είσαι τόσο προσεκτικός, να πηγαίνεις ένα βήμα παραπέρα αυτό που πήρες από το προηγούμενο στάδιο. Και αυτό προσέχω εγώ. Και αποτελεί εμπειρία… Δεν είναι μόνο οι γνώσεις μου ή το όποιο ταλέντο κουβαλάω ή η δουλειά στο σπίτι… Είναι εμπειρία χιλιάδων ωρών. Μου έχει τύχει να πάρω ένα τραγούδι μου, το οποίο έγινε μετά πολύ μεγάλη επιτυχία, αρχικά να το ενορχηστρώσω σαν να έπαιζε πιάνο ο Chick Corea! Και να χαθεί όχι γιατί βάρυνε από μια ενορχήστρωση αλλά γιατί δεν σήκωνε το πρωτογενές υλικό αυτή την ορχήστρα.
Δεν του πήγαινε δηλαδή…
Δεν του πήγαινε! Και το κατάλαβα την επόμενη μέρα. Υπάρχουν πολλά μονοπάτια, πολλά εμπόδια, δεν σημαίνει ότι… Ξέρεις, επειδή οι Έλληνες μουσικοί βαρέθηκαν τόσα χρόνια να παίζουν ντάπα-ντάπα, απλά πράγματα, προσπαθούσαν σε κάθε κομμάτι να σε εντυπωσιάσουν και μερικές φορές τους σταμάταγα, γιατί αυτό που έχει σημασία είναι αυτό που έγραψες, είναι το ίδιο να σου προσδιορίζει την κατεύθυνση! Οι ενορχηστρώσεις που έχω κάνει σε όλους τους δίσκους είναι σήμα κατατεθέν μου. Ενώ ξεκίνησα το 1970 να γράφω ακόμα και τα ντραμς – κάτι παράλογο – το θεώρησα βλακώδες, γιατί όταν έχεις μουσικούς συνεργάτες, καταλαβαίνουν τι πρέπει να κάνουν, είναι πολύ καλύτερο αυτό. Υπάρχει και ένας αέρας ελευθερίας, για να πάρω από τους μουσικούς το κατιτί τους, αυτό το κάτι παραπάνω.
Πέρα από το πιάνο, έχετε ασχοληθεί με κάποιο άλλο όργανο; Να παίξετε, να πειραματισθείτε…
Όχι, όχι, όχι… Πιάνο κι άγιος ο Θεός!
Υπάρχει κάποιο «είδος» μουσικής που δεν έχετε καταπιαστεί και που το σκέφτεστε… «Μήπως θα ‘πρεπε να κάνω κάτι και μ’ αυτό»;
Όχι, απεναντείας… Μην νομίζει κάποιος άνθρωπος καλοπροαίρετος ότι ασχολούμαι με πολύ διαφορετικά πράγματα ή ότι θέλω να αποδείξω ότι μπορώ να τα κάνω όλα… Δεν είναι αλήθεια αυτό. Το έψαξα παρά πολύ. Έχει να κάνει με την παιδική και εφηβική μου ηλικία και τις σπουδές μου. Από τη μια μεριά η κλασσική μουσική και το πιάνο, απ’ την άλλη μεριά η μουσική του εικοστού αιώνα και από την τρίτη μεριά τα ακούσματά μου από τα δεκαπέντε μου, τα τραγούδια που άκουγα, είτε ελληνικά είτε ξένα… Από κει προέκυψε κι αυτή η πολυφασματικότητα. Από κει και πέρα πέρασα μία φάση όπου αυτή την πολυφασματικότητα προσπαθούσα να τη φέρω σε ένα και αυτό έργο. Κάποια στιγμή είπα κάθε κατεργάρης στον πάγκο του κι ο Λουμίδης στους καφέδες… Υπάρχουν διαφορετικές δομές, διαφορετικές κατευθύνσεις και οφείλει κανείς αυτό το πράγμα να το σεβαστεί. Κάνω τραγούδι, από το πιο απλό ζεϊμπέκικο μέχρι την πιο πειραματική μορφή τραγουδιού, κάνω κλασσική μουσική σε όλη τη γκάμα, μέχρι και τη λεγόμενη πειραματική… Τζαζ δεν θα έλεγα ότι κάνω, παίζω όμως, αυτοσχεδιάζω με έναν προσωπικό τρόπο που αρέσει στους τζαζίστες. Ο Chick Corea και ο Gary Burton είχαν μιλήσει για τους φοβερούς αυτοσχεδιασμούς που κάνω, παρότι δεν έχω τη δεξιοτεχνία που έχουν αυτοί. Εντούτοις, με κάποιο τρόπο πάω τα πράγματα αλλού και αυτό τους τρελαίνει γιατί οι ίδιοι είναι πιο «τυποποιημένοι» στον αυτοσχεδιασμό, που έχει κάποια κοινά στοιχεία σε όλους τους. Όχι, δεν σκοπεύω… Δεν έχω κάνα απωθημένο. Αν με δεις να παίζω στους «Επτά νάνους», υπάρχει περίπτωση να περάσω και πέντε διαφορετικά είδη αυτοσχεδιασμού εκεί μέσα…
Για ένα μουσικό σήμερα, λόγω του διαδικτύου, ίσως είναι πιο εύκολο σήμερα να δείξει τη δουλειά του. Πόσο δύσκολο όμως είναι να ζήσει από τη μουσική του;
Αυτό είναι μια παγίδα… Μπορεί να έχουν βγει δύο ονόματα από αυτή τη διαδικασία, αλλά είναι τετρακόσια που δεν έχουν κάνει τίποτα. Θεωρώ ότι όλη αυτή η ιστορία με το διαδίκτυο είναι λάθος. Και είναι λάθος για τους πιτσιρικάδες που κατεβάζουν «έτσι» τα κομμάτια και που τα ακούνε… Θα σου πω ότι είναι η μία από τις δυο αιτίες που κατέρρευσε η βιομηχανία του δίσκου. Έφυγε μια «τερατώδης» δυνατότητα που υπήρχε τα προηγούμενα σαράντα-πενήντα χρόνια, για νέα πρόσωπα, να βγούνε μέσω της δισκογραφίας. Και από κει να τους μάθει ο κόσμος και να ξεκινήσουν και τα Live. Αν δεν σε ξέρουν κιόλας, δεν πα να το βάλεις και σε πενήντα youtube; Δεν θα το ακούσει κανένας! Διαφωνώ με όσους λένε τα περί «ελευθερίας». Η «ελευθερία» έχει να κάνει με την ελευθερία να προκύπτουν νέα πρόσωπα. Εδώ έχουμε την ανελευθερία να προκύπτουν νέα πρόσωπα. Για ποια ελευθερία συζητάμε; Δεν μπορούν τα νέα πρόσωπα να ζήσουν από τη δουλειά τους. Γιατί δεν προκύπτουν, είναι απλό!
Πείτε μου κάτι… Θα ξανά-αναλαμβάνατε το υπουργείο πολιτισμού;
Στον αιώνα των αιώνων αμήν, με τίποτα! (γέλια) Δεν είναι μία φράση που λέω τώρα. Αυτό το είπα το 1996 και το τήρησα αυτά τα είκοσι χρόνια, παρά το ότι είχα κρούσεις για ανάληψη εκ νέου. Το 1996 έκανα μία δήλωση, όταν έφυγα και μέχρι σήμερα δεν έχω αποδεχτεί τίποτα. Και το υπουργείο το δέχτηκα τότε μετά από δεκαέξι χρόνια αρνήσεις να συμμετέχω στην τρέχουσα πολιτική. Όχι γιατί ήταν κάτι που τόνιζε τη ματαιοδοξία μου, αλλά γιατί ήταν μία φάση όπου έχοντας κάνει πέντε χρόνια το διεθνές φεστιβάλ Πάτρας και τρία χρόνια το μέγαρο μουσικής, είχα την άποψη, μέσω της πολιτιστικής διαχείρισης, ότι μπορούσαν να δημιουργηθούν θεσμοί και υποδομές, κάτι που σήμαινε σπουδαία ανάπτυξη, ιδίως στην περιφέρεια, και αυτό ήταν το στοίχημα για να δεχτώ.
Υπάρχει κάτι από κείνη την περίοδο που θα προτιμούσατε να μην θυμάστε;
Κοίτα, στη ζωή μου… ξέρεις, αρκετά πράγματα προτιμάς να μην τα θυμάσαι και παρά πολλά θέλεις να τα θυμάσαι… Έχω μια άποψη πάνω σ’ αυτό όπως με τα «κακά» τραγούδια που με ρώτησες. Είμαι ένας άνθρωπος που αυτή τη στιγμή είμαι ιδιαιτέρως ευτυχής. Και είμαι ευτυχής με όλα τα χάλια πράγματα που έκαμα και τα καλά πράγματα που έκανα και έφτασα ως εδώ. Αν γύριζα πίσω να διορθώσω τα άσχημα, σίγουρα θα ήμουν ένας άλλος και δεν ξέρω αν θα ήμουν τόσο ευτυχής. Υπήρχε μία φάση στο υπουργείο πολιτισμού που δεν την εύχομαι ούτε στον πιο χειρότερο εχθρό μου. Τρικλοποδιές απ’ το σύστημα, ψεύδη, διαστρεβλώσεις… επιθέσεις κάτω από τη μέση. Δεν ήταν το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου. Ήταν ένα τίμημα όμως που έπρεπε να πληρώσω. Δεν είχα αποδεχθεί την τρίτη θέση του επικρατείας και μάλιστα ο μακαρίτης ο Ανδρέας Παπανδρέου μου είχε πει ότι «Σου πρότεινα τη θέση για να έχεις μειωμένες επιθέσεις». Βρέθηκα λοιπόν εκεί, τέλος καλό όλα καλά, αλλά ακόμα καλύτερο το ότι ξαναβρίσκομαι πολλά χρόνια στη μουσική και αυτό είναι που μου αρέσει.
Υπάρχει συνταγή επιτυχίας για την υστεροφημία ενός τραγουδιού; Ή αυτός ο συνδυασμός ταλέντου και κατάθεσης ψυχής είναι που εδραιώνει το τραγούδι στον αιώνα των αιώνων;
Συνταγή επιτυχίας δεν υπάρχει. Με τίποτα! Συνταγή υπάρχει στο τυποποιημένο. Το τυποποιημένο όμως δεν θα μείνει διαχρονικά. Ποτέ δεν θυμόμαστε ένα fast food στα γεράματά μας… Αντίθετα θα πούμε «Εκείνο το παστίτσιο ήταν τέλειο»… Στην ελληνική κουλτούρα συνταγή δεν υπάρχει. Τώρα… Τι είναι αυτό που το καθιστά διαχρονικό… Είναι πολλά πράγματα. Αν πάρουμε κάποια τραγούδια που σαφώς είναι διαχρονικά, μπορούμε ίσως να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα, αλλά δεν αποκλείεται να μας διαφεύγει κάτι μαγικό. Μπορούμε να πούμε στον Καββαδία του Μικρούτσικου, από πλευράς Καββαδία… Δεν είναι το αιώνιο ταξίδι, δεν είναι ότι καλεί το νέο μέσω της φράσης «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» να ξεπεράσει τις δυνατότητές του; Στη «Ρόζα» τι είναι; Είναι η εκτόξευση από τον Μητροπάνο, είναι το «Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία, πώς η ιστορία γίνεται σιωπή» του Αλκαίου; Είναι το σφυροκόπημα του πιάνου ως κρουστού από το Μικρούτσικο; Είναι εκείνο το εμμονικό σχήμα; Ίσως είναι όλα αυτά…
Καμιά φορά… Επειδή υπάρχουν τόσα δημοσιεύματα για σας, τόσες αναφορές… Καμιά φορά αναρωτιέστε για το πόσο σημαντικός είστε για την κουλτούρα μας; Για μας;
Με φέρνεις σε παρά πολύ δύσκολη θέση (σ.σ. του απαντώ ότι «Φυσικά, επιδίωξή μου είναι και γελάμε)… Θα είμαι απόλυτα ειλικρινής. Να πάω να σκεφτώ αυτό που είπες… Με πιάνει ένας τρόμος και σταματάω. Έχω συναίσθηση των δυνατοτήτων μου από τη μια… Επίσης, έχω συναίσθηση για αυτό που μου παραδόθηκε… Η μουσική ή το τραγούδι… Πόσο έσπρωξα τα όριά του. Αυτό το ξέρω καλά. Και ίσως και να στενοχωριέμαι κάποιες φορές όταν δεν γίνεται κατανοητό… Και, τα τελευταία χρόνια, ξέρω πως «γράφω» στην καρδιά των νέων παιδιών. Και πως αυτή η «εγγραφή» έχει ουσία και δεν είναι «Έλα να βγάλουμε μια φωτογραφία» και να μείνουμε εκεί… Αυτά όλα τα ξέρω. Και όταν με προκαλείς να κάνω τη σούμα και να βγάλω το συμπέρασμα… Κάτι με σταματάει να κάνω την πρόσθεση!
Κώστας Κούλης
